Quảng Nam: phát triển thư viện cà phê sách gắn với thiết chế nhà văn hóa khu dân cư

Xã Tam Đại, huyện Phù Ninh, tỉnh Quảng Nam đã rất thành công trong việc phát triển mô hình thư viện cà phê sách song song với hoạt động thiết chế nhà văn hóa. Với sáng kiến của Đoàn thanh niên thôn Đại An, đến nay hoạt động này đã đem lại hiệu quả thiết thực trong việc gây quỹ cho đoàn thanh niên, duy trì và đa dạng các nội dung hoạt động nhà văn hóa thôn, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân tại địa bàn dân cư.

Sở Tư pháp Tỉnh Quảng Nam đến thăm và tặng hơn 20 đầu sách pháp luật cho Thư viện (2015)

Trong nhiều năm qua, cùng với phong trào xây dựng làng, thôn, bản, tổ dân phố văn hoá, các tỉnh, thành phố đã quan tâm, đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở, từng bước đáp ứng nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ văn hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân. Ở mỗi khu dân cư, nhà văn hóa chính là nơi diễn ra các hoạt động văn hoá, thể thao, hội họp, giao lưu văn nghệ, thực hiện tuyên truyền các nhiệm vụ chính trị, góp phần xây dựng, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân. Tuy nhiên, những bất cập trong tổ chức hoạt động, phát huy hiệu quả của hệ thống thiết chế nhà văn hóa tại các khu dân cư luôn là nỗi trăn trở với nhiều địa phương. Hầu hết các nhà văn hóa được đầu tư xây dựng khang trang, bề thế từ nguồn vốn tài trợ hoặc được nhân dân địa phương đóng góp song lại không phát huy hiệu quả, tác dụng. Không ít nhà văn hóa bị sử dụng sai mục đích, hoặc cầm chừng, một số nhà văn hóa còn biến thành kho chứa đồ hoặc nơi trông giữ trẻ, thậm chí xây dựng sau vài tháng lại khóa cửa bỏ không. Lý do mà đa số các địa phương đưa ra là vì không đủ kinh phí chi trả tiền điện, nước, thù lao cho người trông coi và nhiều chi phí khác. Hiện tượng nhà văn hóa chỉ có “vỏ” mà thiếu nội dung hoạt động tồn tại khá phổ biến ở các xã, thôn. Sau một thời gian đưa vào sử dụng, hiện nay, ở nhiều nhà văn hóa, cơ sở vật chất, trang thiết bị đã lạc hậu, hỏng hóc, song kinh phí đầu tư, sửa chữa lại rất eo hẹp. Trước những hiện tượng trên, bài toán đặt ra cho mỗi địa phương là phải làm sao để các nhà văn hóa được sử dụng có hiệu quả và thiết thực hơn.

Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã ban hành Đề án “Nâng cao hiệu quả hoạt động các thiết chế văn hóa, thể thao ở nông thôn” nhằm tháo gỡ những bất cập nói trên. Đề án nhấn mạnh mục tiêu cần phải đổi mới cơ chế quản lý, khuyến khích xã hội hóa đối với các hoạt động thiết chế văn hóa, thể thao ở nông thôn; thu hút và tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân thường xuyên đến sinh hoạt, hưởng thụ văn hóa, luyện tập thể dục thể thao, vui chơi giải trí. Vì vậy, thiết chế nhà văn hóa trong các thôn, làng muốn hoạt động hiệu quả thì cần có những sáng kiến, cách làm thiết thực, khả thi cùng với nhiều chương trình hoạt động gắn với thực tiễn đời sống xã hội và nhu cầu của người dân.

Mô hình thư viện cà phê sách gắn với nhà văn hóa thôn

Xã Tam Đại, huyện Phù Ninh, tỉnh Quảng Nam có diện tích tự nhiên 2.768 ha và tổng số dân 5.907 người, được chia thành 6 thôn. Trong những năm qua, lãnh đạo đảng ủy, chính quyền và các ban ngành đoàn thể luôn quan tâm, chỉ đạo đầu tư cho các hoạt động văn hóa của xã cũng như xây dựng các thiết chế văn hóa, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần cho nhân dân trong xã. Cho đến nay, cơ bản các thiết chế văn hóa - thể thao từ xã đến thôn đều đảm bảo hoàn chỉnh về diện tích và đạt chuẩn theo quy định. Là một trong 6 thôn của xã, Đại An hiện có nhà văn hóa thôn với mô hình hoạt động rất hiệu quả từ sáng kiến của các đoàn viên thanh niên trong Ban Chấp hành Chi đoàn thôn.

Thời điểm mới đi vào hoạt động, nhà văn hóa thôn Đại An cũng giống như các nhà văn hóa khác trên địa bàn tỉnh Quảng Nam và toàn quốc, gặp rất nhiều khó khăn về kinh phí để duy trì hoạt động. Do không có kinh phí chi trả cho người trông coi, mở cửa nhà văn hóa hằng ngày cũng như chịu trách nhiệm tổ chức những hoạt động văn hóa, văn nghệ phục vụ nhu cầu của bà con nên nhà văn hóa ở đây cũng được sử dụng như là nơi hội họp, một tháng chỉ mở cửa vài lần.

Với mục đích sử dụng hiệu quả nhà văn hóa, đồng thời tạo việc làm cho đoàn viên mới ra trường nhưng chưa tìm được việc làm phù hợp, Ban Chấp hành Chi đoàn thôn đã đề xuất với chính quyền địa phương mở “Thư viện cà phê sách”. Sáng kiến thiết thực này đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của đảng ủy, chính quyền và toàn thể nhân dân trong xã. Thư viện cà phê sách của Chi đoàn thôn Đại An được xây dựng vào cuối năm 2010 với diện tích gần 30m², nằm trong khuôn viên Nhà văn hóa thôn. Trong thời gian xây dựng, chi đoàn đã huy động lực lượng đoàn viên, thanh niên làm việc không quản ngày đêm cùng với sự giúp sức của Hội Nông dân, Cựu chiến binh, Hội Người cao tuổi,... Thậm chí có những tối trời mưa tầm tã, nhưng các cụ cao niên vẫn soi đèn pin, chống gậy tới nhà văn hóa thôn để chẻ tre, bện lá dừa lợp mái. Với sự nỗ lực của chi đoàn và góp sức của các đoàn thể, Thư viện cà phê sách thôn Đại An đã chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1-1-2011.

Thành công từ mô hình

Ban đầu, khi mới đi vào hoạt động, mô hình này được nhiều người ủng hộ, song cũng có một số người không tin rằng nó sẽ thành công. Không ít người nghĩ đó chỉ là “suy nghĩ nông nổi” của thanh niên và sẽ khó quản lý tài sản chung của tập thể. Điều đó đã thôi thúc Ban Chấp hành Chi đoàn thôn quyết tâm duy trì hoạt động của mô hình Thư viện cà phê sách một cách hiệu quả, đáp ứng tốt nhu cầu đọc sách, tìm hiểu thông tin của người dân trong thôn.

Để có được sách, báo cho Thư viện, các đoàn viên đã phải huy động từ rất nhiều nguồn khác nhau như: từ Tủ sách pháp luật của thôn, tủ sách cá nhân của các đoàn viên trong Ban Chấp hành chi đoàn và vận động thêm các đoàn viên khác đóng góp truyện, sách của gia đình mình. Ngoài ra, có thêm nguồn sách, báo từ Đảng ủy và các phòng ban của xã, từ nguồn huy động xã hội. Bên cạnh đó, Ban Chấp hành chi đoàn thôn cũng trích một phần từ doanh thu hằng tháng của việc bán cà phê để mua thêm sách, báo mới bổ sung cho Thư viện. Đầu năm 2015, Thư viện được phòng Tuyên truyền phổ biến pháp luật của Sở Tư pháp Tỉnh Quảng Nam đến thăm và tặng hơn 20 đầu sách pháp luật. Do vậy, số lượng sách, báo cũng dần tăng lên và ngày càng phong phú hơn về nội dung cũng như thể loại, như: sách lịch sử, sách văn học, sách luật, sách về biển đảo, truyện thiếu nhi, truyện ngắn, tiểu thuyết, báo Nhân dân, báo Tiền phong, báo Nhi đồng,…

Với mục đích phục vụ bạn đọc là chính nên giá một tách cà phê chỉ dao động từ 5.000đ đến 7.000đ. Doanh thu bình quân mỗi tháng đạt khoảng 3.000.000đ, trong đó 1/3 doanh thu được trích vào quỹ của Chi đoàn để hoạt động cho Thư viện. Việc mở thư viện cà phê sách cũng đã tạo được việc làm thêm cho một số đoàn viên. Cán bộ đoàn viên phụ trách việc bán cà phê phục vụ bạn đọc cũng được hưởng một khoản thù lao nhất định tùy theo doanh thu từng tháng. Các khoản chi phí của Thư viện cà phê sách đều được ghi chép đầy đủ và báo cáo công khai.

Từ khi mô hình Thư viện cà phê sách thôn Đại An đi vào hoạt động, chính quyền xã Tam Đại đã giao toàn bộ trách nhiệm trông coi, quản lý Nhà văn hóa thôn này cho Ban Chấp hành chi đoàn thôn. Không phụ sự tín nhiệm, các đoàn viên trong chi đoàn luôn phát huy tinh thần xung kích sáng tạo, tự giác, trách nhiệm trong các hoạt động của Nhà văn hóa nói chung và hoạt động của Thư viện cà phê sách nói riêng. Nhà văn hóa thôn Tam Đại đã duy trì được việc mở cửa thường xuyên, phục vụ hoạt động của các ban ngành, đoàn thể trong thôn; mô hình Thư viện cà phê sách của thôn thu hút được ngày càng đông đảo các đối tượng bạn đọc.

Ông Lê Đình Thinh - đại biểu hội đồng nhân dân, đồng thời là bạn đọc quen thuộc của Thư viện chia sẻ: “Chúng tôi vận động con em, người dân tới đây để vừa uống cà phê vừa xem sách, báo. Qua đó, vừa có thể thu thập thêm thông tin, nâng cao tri thức, vừa góp phần tăng nguồn kinh phí cho Đoàn thanh niên thôn đẩy mạnh hoạt động xã hội, từ thiện tại địa phương”. Thực tế cho thấy, từ khi Thư viện cà phê sách đi vào hoạt động, tình hình trị an trên địa bàn thôn cũng ổn định hơn, số lượng thanh, thiếu niên chơi bời lêu lổng giảm đi đáng kể. Từ khi có nguồn kinh phí ổn định, Đoàn thanh niên thôn cũng đã chủ động hơn trong các hoạt động phong trào tại địa phương như: ủng hộ vật chất để làm đường bê tông nông thôn; trao học bổng cho trẻ em nghèo hiếu học; tặng quà cho các hộ chính sách; tổ chức hoạt động vui chơi - giải trí, văn hóa - văn nghệ như: cờ tướng, cầu lông, rung chuông vàng,… phong phú, bổ ích, thiết thực.

Anh Đinh Văn Tiên - Chi đoàn thôn Đại An bộc bạch: “Điều mà chúng tôi mong muốn là trang bị được ngày càng đầu sách, báo để phát triển mô hình thư viện, phục vụ tốt hơn nhu cầu đọc của người dân trong thôn. Qua đó góp phần tạo thói quen về văn hóa đọc, nhất là đối với lứa tuổi thanh thiếu niên, nhi đồng”.

Có thể thấy, mô hình Thư viện cà phê sách của thôn Đại An, xã Tam Đại, huyện Phù Ninh, tỉnh Quảng Nam ra đời là một thành công bởi sự dám nghĩ, dám làm của Ban Chấp hành chi đoàn cùng với sự quan tâm, ủng hộ của chính quyền địa phương. Thành công từ mô hình không chỉ tạo được nguồn kinh phí đáng kể để đẩy mạnh các phong trào của thanh niên, giải quyết tại chỗ việc làm cho một số đoàn viên, mà còn là nơi sinh hoạt cộng đồng, tuyên truyền pháp luật, chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước đến với nhân dân, giúp người dân có điều kiện tiếp cận thông tin một cách có hiệu quả. Tuy mới hoạt động trong vài năm trở lại đây, nhưng với những hiệu quả thiết thực mà mô hình đem lại, thu hút rất nhiều xã, huyện trên địa bàn tỉnh đến học tập kinh nghiệm. Hy vọng rằng, trong tương lai, không chỉ ở Quảng Nam mà còn ở khắp các địa phương trong cả nước sẽ có thêm nhiều mô hình này để các thiết chế nhà văn hóa trong khu dân cư sẽ thực sự là nơi sinh hoạt văn hóa, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân./.

 Đinh Lan Hương