Đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật giai đoạn 2015-2020 và các năm tiếp theo

Nhằm phát huy tốt hơn nữa những thành tựu đã đạt được qua 70 năm xây dựng và phát triển, tiếp tục xứng đáng là cơ quan xuất bản chính trị nòng cốt của Đảng và Nhà nước, xứng đáng với vị trí tiên phong, vai trò rường cột trong ngành xuất bản Việt Nam, phù hợp với sự biến động và thay đổi liên tục của tình hình trong nước và quốc tế, thì việc củng cố, đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản là đòi hỏi mang tính khách quan và tất yếu.

Phương thức hoạt động của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật là hệ thống các phương pháp, hình thức, biện pháp, quy trình, lề lối hoạt động mà Nhà xuất bản sử dụng để tác động vào hệ thống tổ chức bộ máy và người lao động nhằm đạt mục tiêu hoàn thành có hiệu quả nhiệm vụ được giao. Trong bối cảnh đời sống chính trị, xã hội trong nước và quốc tế biến động không ngừng, trước yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao của Đảng, Nhà nước và các ban, ngành có liên quan cũng như yêu cầu tự thân của Nhà xuất bản, việc đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản là đòi hỏi mang tính khách quan và tất yếu.

Hội nghị nâng cao chất lượng công tác biên soạn, biên tập, xuất bản sách lịch sử đảng bộ

địa phương, ngành ở các tỉnh, thành phố phía bắc, ngày 3-4-2013

Kết quả quan sát, nghiên cứu và tham khảo các mô hình hoạt động của nhiều nhà xuất bản trong và ngoài nước cho thấy, việc đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản cần tập trung vào những nội dung sau đây:

1. Nhận thức sâu sắc về mối quan hệ giữa nhiệm vụ chính trị, tư tưởng và nhiệm vụ kinh doanh trong hoạt động của Nhà xuất bản

Cần nhận thức sâu sắc rằng, sự phát triển bền vững của Nhà xuất bản không chỉ dựa vào động lực văn hóa - tư tưởng, mà còn cần quan tâm đến kinh doanh. Phải quán triệt sâu sắc rằng nhiệm vụ chính trị, tư tưởng vừa là động lực, vừa là mục tiêu của nhiệm vụ kinh doanh. Nhiệm vụ chính trị, tư tưởng của hoạt động xuất bản suy cho cùng là hướng đến con người. Không dựa vào tố chất nguồn lực con người chất lượng cao sẽ không thể có phát triển bền vững.

Nhiệm vụ chính trị, tư tưởng là động lực, phải được hiểu theo hai chiều thuận và nghịch. Nếu hiểu theo cách thông thường thì khi bàn đến động lực là nói đến vai trò thúc đẩy của chính trị, tư tưởng đối với nhiệm vụ kinh doanh. Đây là trong trường hợp biết phát huy nhiệm vụ chính trị, tư tưởng. Nhưng hiểu theo chiều cạnh thứ hai, thì mặt trái của chính trị, tư tưởng chính là lực cản đối với nhiệm vụ kinh doanh. Đây là trường hợp coi trọng thái quá nhiệm vụ chính trị, tư tưởng mà không quan tâm đến nền tảng của nó là phát triển đồng bộ và hiệu quả với nhiệm vụ kinh doanh. Do vậy, có đẩy mạnh kinh doanh đúng hướng, Nhà xuất bản mới có điều kiện bảo toàn và tăng tưởng vốn, tái sản xuất, mở rộng để từ đó mà phát triển.

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật đang hoạt động trong cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế. Vì vậy, cần quan tâm đến tiêu chí đánh giá sự phát triển sự nghiệp xuất bản: (1) Tiêu chí tiến bộ dựa vào các giá trị nhân văn, văn hóa, đạo đức, một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, quan tâm đến mọi thành viên của xã hội do nhiệm vụ chính trị, tư tưởng của hoạt động xuất bản mang lại. (2) Tiêu chí hiện đại dựa vào việc hoàn thành tốt nhiệm vụ kinh doanh, góp phần tăng trưởng kinh tế và sự phát triển khoa học công nghệ, xây dựng ngành xuất bản trở thành ngành kinh tế - công nghệ phát triển toàn diện, vững chắc. Tiêu chí hiện đại là cơ sở (phát triển nhiệm vụ kinh doanh), tiêu chí tiến bộ là mục tiêu (nhiệm vụ chính trị, tư tưởng đặt lên hàng đầu).

Do vậy, cần nhận thức sâu sắc về mối quan hệ giữa nhiệm vụ chính trị, tư tưởng và nhiệm vụ kinh doanh của hoạt động xuất bản là mối quan hệ chủ yếu chi phối toàn bộ hoạt động của Nhà xuất bản. Nó phải trở thành nhận thức của toàn Nhà xuất bản và dựa vào sự nỗ lực phấn đấu của tất cả các thành viên.

2. Đổi mới phương pháp, biện pháp tổ chức xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động xuất bản

Một là, đối với công tác xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch đề tài biên tập xuất bản. Xây dựng các mảng đề tài sách có tính dài hạn, bám sát nhiệm vụ chính trị và đáp ứng yêu cầu thị trường, đồng thời chú trọng các đề tài cập nhật thông tin, bám sát các sự kiện thời sự chính trị, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của đông đảo bạn đọc; tập trung triển khai có hiệu quả kế hoạch sách Trung ương đặt hàng và sách theo đề án, dự án; đẩy mạnh việc thực hiện kế hoạch sách tự phát hành, nhất là sách luật và sách hỏi - đáp pháp luật; nâng cao hiệu quả làm sách liên kết tiêu thụ trọn gói; khắc phục tính thụ động trong việc lựa chọn, chuẩn bị các đề tài sách tham khảo phục vụ việc quán triệt, học tập các Hội nghị Trung ương; có kế hoạch cụ thể để tăng đề tài có chất lượng do Nhà xuất bản chủ động đặt hàng cộng tác viên, tự tổ chức xuất bản, phát hành với số lượng lớn; đầu tư thích đáng vào mảng sách khai thác bản quyền, sách dịch, sách điện tử.

- Nâng cao chất lượng nội dung, hình thức, thể loại với cơ cấu ấn phẩm phong phú, đa dạng, đáp ứng được những vấn đề cơ bản, bức xúc do thực tiễn đặt ra và yêu cầu nhiều mặt của công tác chính trị, tư tưởng. Tập trung hơn nữa vào mảng sách chính trị, pháp luật phổ thông, loại sách công cụ, cẩm nang, kỹ năng nghiệp vụ, cầm tay chỉ việc, kiến thức phổ thông,… nhằm đáp ứng nhu cầu của đông đảo cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Xây dựng quỹ nhuận bút để có thể đầu tư đặt tác giả, công tác viên viết/dịch những đề tài/vấn đề mà Nhà xuất bản thấy có hiệu quả cả về chính trị lẫn kinh tế.

- Đẩy mạnh công tác xây dựng mạng lưới tác giả, cộng tác viên bằng cơ chế, chính sách cụ thể, nhất là việc áp dụng quy định trả nhuận bút thỏa thuận để bảo đảm lợi ích của tác giả, cộng tác viên và Nhà xuất bản. Tích cực, chủ động tìm chọn các tác giả, cộng tác viên có uy tín, có trình độ chuyên môn cao gắn bó chặt chẽ, lâu dài với Nhà xuất bản để nâng cao hơn nữa chất lượng nguồn bản thảo và hiệu quả của công tác cộng tác viên. Tổ chức có chọn lọc các hội nghị cộng tác viên, hội thảo khoa học nhằm phong phú hóa lượng thông tin phục vụ việc lựa chọn, khai thác đề tài.

- Nâng cao năng lực tổ chức bản thảo, chủ động đầu tư cho những bản thảo có chất lượng cao gắn với nhu cầu của xã hội và thị trường. Chủ động tổ chức bản thảo, gắn bó với tác giả với tư cách vừa là người biên tập, vừa là người đồng hành cùng tác giả trong toàn bộ quá trình xây dựng bản thảo. Đầu tư công phu, có chiều sâu, có khả năng đáp ứng nhu cầu cao và có tính lâu dài sẽ có được những xuất bản phẩm có giá trị, có đóng góp hiệu quả trong việc tôn vinh thương hiệu của Nhà xuất bản. Tăng cường giới thiệu, quảng bá sách nhằm khẳng định, tôn vinh những giá trị tinh thần cao quý trong sách, tạo nên sự đồng cảm, quý trọng của người đọc đối với sách.

Hai là, đối với công tác xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch sản xuất, kinh doanh. Xây dựng và hình thành mảng sách và văn hóa phẩm hàng hóa là yêu cầu cấp thiết của Nhà xuất bản hoạt động trong cơ chế thị trường hiện nay. Sách và văn hóa phẩm hàng hóa là loại xuất bản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường, có khả năng tiêu thụ tốt, có thể nối bản, tái bản nhiều lần. Với yêu cầu đó, Nhà xuất bản phải tổ chức hạch toán, chấp nhận cạnh tranh và chịu mọi chính sách điều tiết về thuế, giá trên thị trường. Sách và văn hóa phẩm được sản xuất ra với tư cách là hàng hóa, quá trình tổ chức sản xuất, lưu thông phải được thực hiện theo quy luật của sản xuất hàng hóa, của quy luật kinh tế thị trường.

- Nâng cao chất lượng và tính cạnh tranh đối với các ấn phẩm trên cơ sở phải luôn tạo ra cho mình một khả năng cạnh tranh đối với mỗi ấn phẩm hàng hoá. Khả năng cạnh tranh hay sức cạnh tranh của ấn phẩm hàng hoá bao gồm các yếu tố: chất lượng, giá cả, điều kiện cung cấp, hình thức thanh toán, phương thức vận chuyển và giao nhận, môi trường cạnh tranh, lợi thế so sánh,... Trong đó chất lượng và giá cả là hai yếu tố quan trọng hàng đầu, luôn gắn liền với các thuộc tính vốn có của bản thân mỗi ấn phẩm hàng hoá. Để nâng cao khả năng cạnh tranh đối với mỗi loại ấn phẩm, Nhà xuất bản cần thực hiện đồng bộ các biện pháp tác động đồng thời vào các yếu tố trên. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, hai yếu tố chất lượng và giá cả vẫn được ưu tiên hàng đầu và được coi như nền tảng quyết định tới toàn bộ quá trình.

- Nâng cao năng lực và chất lượng công tác tổ chức in và in trên cơ sở tổ chức lại hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, hạch toán đầy đủ các chi phí để phản ánh đúng kết quả sản xuất; rà soát và điều chỉnh định mức lao động, tiêu hao vật tư, đơn giá công việc; đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại, phục vụ tốt hơn công tác thiết kế bìa, ruột sách, chế bản sách;... Sớm triển khai phương án đầu tư mặt bằng nhà xưởng theo hướng lâu dài; tăng cường đầu tư có chọn lọc thiết bị in để  nâng cao năng lực, quy mô sản xuất, kinh doanh của Nhà in Sự thật.

- Đổi mới và tổ chức lại hệ thống phát hành theo hướng chuyển đổi mô hình hoạt động của các đơn vị làm công tác phát hành thành doanh nghiệp. Xây dựng lộ trình tổ chức lại các đơn vị phát hành theo mô hình xuất bản hiện đại: Nhà xuất bản - Công ty phát hành sách - Các nhà sách Sự thật, nhằm giảm chi phí đầu vào, khắc phục tình trạng chia cắt, phân tán nguồn lực như hiện nay, khuyến khích sáng tạo trong sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh, tăng cường hiệu quả trong tiếp cận thị trường, nghiên cứu nhu cầu thị trường và khả năng tiêu thụ sản phẩm.

- Củng cố, mở rộng thị trường và đổi mới phương thức phát hành theo hướng tập trung khai thác và mở rộng thị trường hiện có, đồng thời thâm nhập thị trường mới bằng các giải pháp: tạo sự khác biệt của ấn phẩm; cải tiến phương thức bán hàng; tăng cường tiếp thị, khuyến mại; giới thiệu giá trị sử dụng mới của ấn phẩm. Tiến hành thường xuyên công tác thăm dò bạn đọc, khách hàng thông qua hệ thống phát hành để nắm bắt nhu cầu và thông tin thị trường; xác định thị trường trọng điểm của từng ấn phẩm; xây dựng chính sách giá cả hợp lý, phù hợp với từng đối tượng. Lựa chọn các giải pháp về công nghệ và sản xuất để nâng cao chất lượng ấn phẩm, hạ giá thành, bảo đảm thời gian phân phối, phát hành đáp ứng tốt nhất nhu cầu thị trường. Xác định đúng các kênh tiêu thụ đối với từng loại ấn phẩm, đồng thời sử dụng đan xen các kênh tiêu thụ để tăng khả năng tiêu thụ; lựa chọn các biện pháp xúc tiến bán hàng phù hợp với từng loại ấn phẩm, từng thời điểm.

Ba là, đối với công tác kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng bám sát chức năng, nhiệm vụ, thiết thực, hiệu quả. Xây dựng các ban biên tập theo hướng chuyên sâu vào từng mảng sách, có năng lực hạch toán chi phí biên tập, theo dõi tiêu thụ của từng đầu sách. Kiện toàn các đơn vị tham mưu, phục vụ theo hướng tinh, gọn, hiệu quả. Xây dựng lộ trình chuyển đổi mô hình hoạt động của các đơn vị sản xuất, kinh doanh thành doanh nghiệp, hạch toán đầy đủ các chi phí sản xuất, kinh doanh, phấn đấu tự cân đối thu - chi và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với Nhà nước và Nhà xuất bản. Kiện toàn Trung tâm Thông tin và Nghiên cứu khoa học để có thể thực hiện tốt chức năng tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa học phục vụ công tác biên tập - xuất bản, trở thành đơn vị nòng cốt trong xuất bản sách điện tử; bổ sung chức năng, nhiệm vụ tham mưu xây dựng, theo dõi, đôn đốc kế hoạch sản xuất, kinh doanh cho Vụ Kế hoạch và Thư ký biên tập. Xây dựng quy chế làm việc và mối quan hệ giữa các đơn vị theo hướng là đối tác của nhau.

Hội nghị về công tác phát hành của Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, ngày 29-6-2015

- Nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, đặc biệt là trưởng các ban biên tập, trưởng các đơn vị sản xuất, kinh doanh. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ý thức chính trị, tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ lao động, trước hết là đội ngũ biên tập viên - nhân tố bên trong quyết định tính chuyên nghiệp của hoạt động xuất bản, hướng tới xây dựng đội ngũ lao động chuyên nghiệp. Xây dựng mục tiêu phát triển dài hạn của Nhà xuất bản để không chỉ nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trước mắt, trong một giai đoạn cụ thể; xác định rõ mục tiêu phát triển dài hạn, gắn với một “triết lý” sản xuất, kinh doanh và quảng bá sách; tạo dựng thương hiệu bằng chất lượng ấn phẩm và cách thức riêng trong hoạt động là tiêu chí cơ bản, quan trọng nhất bảo đảm và nâng cao tính chuyên nghiệp của Nhà xuất bản trong giai đoạn mới.

3. Những điều kiện cần và đủ để đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản

Trong rất nhiều vấn đề, cần tổ chức thực hiện có hiệu quả các vấn đề vừa cơ bản vừa cấp bách sau:

Trước hết, tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý, điều hành của lãnh đạo Nhà xuất bản. Đổi mới phương pháp quản lý cần chuyển từ chú trọng việc kiểm tra, đánh giá; chú trọng việc duy trì trật tự đã được định sẵn; chú trọng vào chế độ và tổ chức; chú trọng nâng cao hiệu suất; chú trọng làm tốt những công việc đã được quyết định sang chú trọng động viên, khích lệ; chú trọng đổi mới, đột phá; chú trọng vào nguồn nhân lực chất lượng cao; chú trọng theo đuổi hiệu quả; chú trọng quyết định và thực hiện chính xác công việc. Đổi mới phương pháp quản lý cần chuyển từ lấy sự việc, công việc, hiệu suất và thị trường làm trọng sang lấy con người, cán bộ, viên chức và người lao động trong cơ quan, khách hàng, hiệu quả và giá trị làm trọng. Lãnh đạo Nhà xuất bản và đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp cần phải có tố chất giống như huấn luyện viên, người phụ trách, người giáo viên, có năng lực tạo điều kiện tốt về môi trường làm việc cho nhân viên, cung cấp sự phục vụ cần thiết cho nhân viên cấp dưới.

Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu nhằm xây dựng và hoàn thiện hệ thống quy chế, quy định quản lý nội bộ. Cần quan tâm xây dựng và hoàn thiện các quy định về việc giao quyền chủ động, nâng cao hiệu quả và thu nhập tăng thêm cho các đơn vị, bảo đảm thống nhất và cụ thể trên các lĩnh vực biên tập, sản xuất, kinh doanh. Việc xác định trách nhiệm và quyền hạn, nghĩa vụ và quyền lợi, phân công và phối hợp, phát huy năng lực công tác của đơn vị và cá nhân, xác lập quy trình làm việc và mối quan hệ trong công tác,… thông qua hệ thống các quy chế, quy định quản lý nội bộ sẽ giúp cho quá trình đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản đạt được mục tiêu đề ra.

Thứ ba, về tổ chức thực hiện, cần coi trọng làm tốt khâu quán triệt chủ trương của lãnh đạo Nhà xuất bản về đổi mới phương thức hoạt động trong tình hình mới, đồng thời, cụ thể hóa chủ trương này bằng những quy chế, quy định quản lý nội bộ; thực hiện có hiệu quả chế độ thủ trưởng trong cơ quan; phát huy tinh thần đổi mới, dân chủ, trách nhiệm, kỷ cương, tận tụy, hiệu quả trong toàn cơ quan.

Thứ tư, nâng cao năng lực tham gia lãnh đạo, quản lý và giám sát của cấp ủy đảng và các tổ chức đoàn thể. Tăng cường công tác xây dựng Đảng, nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức đảng, đoàn thể chính trị, xã hội trong Nhà xuất bản. Tăng cường vai trò của cấp ủy trong việc tham gia lãnh đạo xây dựng phương hướng, định hướng chiến lược, đặc biệt là nội dung lãnh đạo chiến lược về xây dựng đội ngũ cán bộ. Phát huy vai trò tham gia lãnh đạo, quản lý và giám sát của các tổ chức đoàn thể trong thực tiễn hoạt động. Duy trì nền nếp và đổi mới nội dung sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt cấp uỷ và các tổ chức đoàn thể trong Nhà xuất bản. Hướng dẫn kiểm tra việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về hoạt động xuất bản, bảo đảm các nghị quyết, chỉ thị được triển khai đồng bộ, rộng khắp, phát huy hiệu quả; hướng dẫn kiểm tra từ thực tiễn, gắn với thực tiễn. Tổ chức tốt công tác thi đua, khen thưởng, phát hiện và biểu dương kịp thời các đơn vị, cá nhân có thành tích, đồng thời đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý kỷ luật nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân có sai phạm. Kết hợp chặt chẽ công tác quản lý, giáo dục cán bộ, đảng viên, quần chúng với công tác kiểm tra, giám sát đảng viên trong Nhà xuất bản.

Thứ năm, thực thi nghiêm chế độ báo cáo, tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra. Đổi mới phương thức hoạt động của Nhà xuất bản thành công được hay không phụ thuộc rất nhiều vào việc xử lý thông tin nội bộ và thông tin từ bên ngoài bởi thông tin là một nguồn lực của Nhà xuất bản. Thực hiện nghiêm chế độ báo cáo là một trong những biện pháp sử dụng có hiệu quả nguồn lực ấy. Mặt khác, cần tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra. Không chỉ đạo, kiểm tra thì buông lỏng lãnh đạo, mà không lãnh đạo thì không thể đổi mới phương thức hoạt động.

TRẦN QUỐC DÂN

Phó Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật