Quan hệ Mỹ - Trung: Hợp tác và cạnh tranh, luận giải dưới góc độ cân bằng quyền lực

Mỹ và Trung Quốc là hai cường quốc có ảnh hưởng lớn trên thế giới. Hơn 35 năm qua, mối quan hệ hai nước đã trải qua nhiều bước thăng trầm, có lúc nồng ấm, lúc rạn nứt. Quan hệ Mỹ Trung là mối quan hệ hợp tác, hai bên cùng có lợi, thúc đẩy chia sẻ những lợi ích chung và cùng giải quyết những thách thức chung. Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa hai nước lớn dưới góc độ mới, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật cho ra mắt cuốn sách Quan hệ Mỹ - Trung: Hợp tác và cạnh tranh, luận giải dưới góc độ cân bằng quyền lực do GS. TS. Nguyễn Thái Yên Hương làm chủ biên.

Dựa trên việc tổng hợp nhiều nguồn thông tin và tư liệu, cuốn sách đã tập trung đánh giá, phân tích về quan hệ Mỹ - Trung trong hơn 35 năm qua (tính từ năm 1979) và triển vọng của mối quan hệ này đến năm 2020 theo giác độ của khoa học chính trị - xem xét quan hệ nước lớn dưới góc độ cân bằng lực lượng.

Có thể nói sau hơn 35 năm bình thường hóa quan hệ, cả Trung Quốc và Mỹ vẫn đang trong quá trình tìm kiếm một khuôn khổ hợp lý để xử lý và điều hòa mối quan hệ phức tạp, nhạy cảm này. Trong quan hệ giữa các nước lớn hiện nay, quan hệ Mỹ - Trung giữ vai trò quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh toàn cầu và là tâm điểm dư luận quốc tế. Đặc biệt, trong cục diện thế giới đa cực của xu thế toàn cầu hóa, mối quan hệ này thể hiện đậm nét tính hai mặt: vừa hợp tác, vừa ngăn chặn, kiềm chế, cạnh tranh nhau và luôn tiềm ẩn những xung đột, bất ổn. Dựa trên thuyết cân bằng và chia sẻ quyền lực của khoa học chính trị và nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và quy luật thống nhất - đấu tranh, cuốn sách cũng đã làm nổi bật những nền tảng đồng nhất cũng như những điểm khác biệt tạo nên những thách thức đối với chiều hướng phát triển trong tương lai và một số đặc điểm chính của quan hệ hai nước. Từ đó góp phần lý giải cho hàng loạt câu hỏi như: Trung Quốc có đáng tin như một số nước trong khu vực vẫn nhìn nhận hay không? Mỹ có vai trò cân bằng lại như thế nào đối với Trung Quốc khi dường như đây là đối thủ có khả năng thách thức lại Mỹ? Vấn đề chia sẻ quyền lực của một nước đã có một vị trí được xác định với một nước đang tìm cách xác định vị trí của mình sẽ như thế nào?...

Dựa trên lập luận cho rằng cân bằng quyền lực là một trong các thuyết có thể giải thích được các mối quan hệ giữa các cường quốc và dựa trên những nhân tố dẫn tới cân bằng và phân chia quyền lực, cuốn sách cũng tập trung phân tích những nhân tố chính tác động tới hơn 35 năm quan hệ Mỹ - Trung, đó là: các nhân tố lợi ích quốc gia, dân tộc của hai nước; sự cân bằng chiến lược giữa hai nước, nhận thức của hai nước đối với nhau; sự tương tác của các chủ thể khác trong quan hệ quốc tế; sự thay đổi của bối cảnh quốc tế và khu vực tại mỗi giai đoạn lịch sử. Cuốn sách đã lập luận, phân tích khá cặn kẽ những nhân tố cơ bản này tác động tới cặp quan hệ Mỹ - Trung theo góc độ cân bằng lực lượng giữa các nước lớn nhằm xác định chiều hướng phát triển của quan hệ hai nước trong tương lai. Những nhân tố này sẽ vận động như thế nào đến năm 2020? Từ đó có thể dự đoán chiều hướng phát triển của quan hệ Mỹ - Trung và đưa ra được những kịch bản có khả năng xảy ra: liệu có xảy ra sự chuyển giao hay chia sẻ quyền lực giữa một cường quốc đang tồn tại và một cường quốc đang lên hay không? Các vấn đề được đề cập và phân tích đó sẽ là nền tảng để xem xét tương lai phát triển của khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. Bởi đây là khu vực quan trọng bậc nhất đối với môi trường an ninh và phát triển của Việt Nam. Nhiều nhà phân tích quốc tế cho rằng, trong tương lai, tính chất hai mặt vừa hợp tác vừa cạnh tranh, kiềm chế lẫn nhau vẫn sẽ là gam màu chủ đạo trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc; mặt cạnh tranh, tuy có lúc gay gắt nhưng do hai nước phụ thuộc nhiều vào nhau về kinh tế nên nó là điều kiện ràng buộc khiến một trong hai nước không thể mạo hiểm vượt qua để dẫn đến xung đột. Mặt khác, việc duy trì an ninh, ổn định ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương là lợi ích chiến lược của cả Mỹ và Trung Quốc nên buộc họ phải dựa vào nhau để giải quyết, nhất là các vấn đề: Đài Loan, bán đảo Triều Tiên, chống biến đổi khí hậu,...

Với những nội dung được phân tích, cuốn sách góp phần trong việc tìm hiểu quan hệ giữa hai nước lớn Mỹ - Trung cũng như các nước trên thế giới, đồng thời tìm ra những nội dung then chốt trong mối quan hệ giữa hai cường quốc này. Cuốn sách thực sự là tài liệu tham khảo hữu ích có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng, đặc biệt trong việc hoạch định và triển khai chính sách đối ngoại của Việt Nam hiện nay.