Hoạt động tiêu thụ sách quyết định sự phát triển của Nhà xuất bản

Trong bối cảnh tình hình cạnh tranh trên thị trường sách ngày càng khốc liệt, thị hiếu của độc giả thay đổi, làn sóng công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, ngành xuất bản Việt Nam đang đứng trước rất nhiều khó khăn, thách thức. Để tăng cường khả năng tiếp cận đông đảo độc giả, đòi hỏi các nhà xuất bản, trong đó có Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật cần có các biện pháp linh hoạt, trong đó hoạt động tiêu thụ sách được quan tâm bởi nó đóng vai trò quyết định sự phát triển của nhà xuất bản.

1. Vai trò của hoạt động tiêu thụ sách

Xuất bản sách là hoạt động vật chất hóa, xã hội hóa các tác phẩm thuộc lĩnh vực văn hóa tinh thần. Trong cơ chế thị trường, hoạt động xuất bản sách tất yếu mang tính chất sản xuất hàng hóa, phải được thực hiện giá trị hàng hóa thông qua trao đổi trên thị trường và trở thành đối tượng của kinh doanh hàng hóa.

Để tồn tại và phát triển, các nhà xuất bản ngày càng chú ý hơn đến công tác tiêu thụ sách. Bởi nó là cơ sở và là điều kiện để các nhà xuất bản có thể tồn tại trong điều kiện cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Tiêu thụ sách là tiêu chí quan trọng để đánh giá thành quả hoạt động của toàn bộ nhà xuất bản. Để tăng khả năng tiêu thụ sách, nhà xuất bản phải hướng tới khách hàng. Mục tiêu của hoạt động tiêu thụ sách là bán hết với doanh thu tối đa và chi phí thấp nhất có thể. Do vậy, ngày nay tiêu thụ sách không còn là khâu đi sau biên tập, xuất bản, mà có thể được tiến hành trước quá trình biên tập, xuất bản, hoặc song song đồng thời với quá trình biên tập, xuất bản, có tác động mạnh mẽ mang tính quyết định rất lớn đến quá trình biên tập, xuất bản. Nhà xuất bản phải chủ động tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá, marketing sản phẩm trước khi đưa sách ra thị trường.

Tiêu thụ sách là quá trình thực hiện giá trị và giá trị sử dụng của sách. Qua tiêu thụ, sách chuyển từ hiện vật sang tiền tệ và kết thúc một vòng luân chuyển vốn. Có tiêu thụ mới có vốn để tiến hành tái sản xuất mở rộng. Nếu tiêu thụ sách nhanh chóng, hiệu quả thì sẽ làm tăng nhanh tốc độ chu chuyển của đồng vốn, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tăng lợi nhuận cho nhà xuất bản, đồng thời góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, tư tưởng. Chỉ thông qua quá trình tiêu thụ, nhà xuất bản mới thu được vốn, chi phí bỏ ra trong quá trình biên tập, xuất bản và phần lợi nhuận cho sự nỗ lực hoạt động của mình. Do đó, tiêu thụ sách là khâu quyết định sự tồn tại và phát triển của nhà xuất bản, là kết quả cuối cùng của toàn bộ quá trình hoạt động biên tập, xuất bản của nhà xuất bản.

Thông qua tiêu thụ, tính hữu ích, giá trị sử dụng của sách mới được xác định một cách hoàn toàn. Nhờ có tiêu thụ mà nhà xuất bản mới chứng tỏ được vị thế của mình trên thị trường, khẳng định được thế mạnh của sách và dịch vụ mà mình cung cấp, tạo được chỗ đứng và chiếm thị phần trên thị trường. Việc khách hàng ưu tiên tiêu dùng sách của nhà xuất bản là một bước thành công lớn, được đánh dấu bằng khối lượng sách tiêu thụ.

Tiêu thụ sách là cầu nối trung gian giữa nhà xuất bản và khách hàng. Nó chính là thước đo, là cơ sở đánh giá mức độ tin cậy và yêu thích của khách hàng đối với nhà xuất bản. Thông qua tiêu thụ sách, nhà xuất bản có thể hiểu rõ và nắm bắt được nhu cầu của khách hàng, kịp thời biên tập, xuất bản các đầu sách và sử dụng phương thức phục vụ nhu cầu khách hàng tốt hơn. Nhờ đó, sách được tiêu thụ nhiều hơn, giúp nhà xuất bản hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ kinh doanh.

2. Giải pháp đẩy mạnh hoạt động phát hành, tiêu thụ sách của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật

2.1. Nâng cao chất lượng, tính đa dạng của sách

- Quán triệt sâu sắc trong cán bộ, biên tập viên, nhân viên phát hành một nguyên tắc quan trọng: sách của Nhà xuất bản phải đến được tay bạn đọc. Vì vậy, sách của Nhà xuất bản phải hướng tới thị trường, hướng tới đối tượng bạn đọc cụ thể.

- Nâng cao chất lượng công tác kế hoạch đề tài theo hướng gắn với thị trường, xuất bản những sách mà thị trường có nhu cầu, hạn chế và tiến tới việc không xuất bản những đề tài có đối tượng độc giả hẹp, nguy cơ tồn ế cao.

- Xây dựng chiến lược đề tài dài hạn và ngắn hạn cho các mảng sách luật đơn hành, sách và tài liệu cẩm nang cho hệ thống chính trị, sách tham khảo, sách dịch…; lập danh mục sách có khả năng tiêu thụ lâu dài đã xuất bản, đồng thời, bổ sung đề tài sách có khả năng tiêu thụ lâu dài dự kiến xuất bản; xây dựng các đầu sách độc quyền của Nhà xuất bản.

- Điều chỉnh hợp lý cơ cấu đề tài bằng cách tăng cường các đề tài sách tham khảo; sách về quốc phòng, an ninh, chủ quyền biên giới, biển đảo; sách về thông tin đối ngoại, về các vấn đề quốc tế; sách học thuật phân tích, nghiên cứu những vấn đề chính trị trong nước và thế giới, sách kiến thức phổ thông, mảng đề tài sách dịch. Quan tâm thích đáng đến loại sách lý luận chính trị; chú trọng đầu tư cho việc xuất bản lịch và các loại văn hóa phẩm.

- Tập trung đầu tư cho công tác biên tập, in, phát hành đối với các mảng sách trọng tâm có khả năng mang lại doanh thu và hiệu quả kinh tế cao, như: sách tham khảo về các vấn đề chính trị quốc tế, sách cập nhật thông tin, sách luật đơn hành, sách và tài liệu giáo khoa, giáo trình, sách cẩm nang bỏ túi, sách kỹ năng, nghiệp vụ,… Đồng thời, cần có quy trình xuất bản riêng đối với các loại sách này.

- Đổi mới công tác tổ chức, xây dựng mạng lưới cộng tác viên; xây dựng Quỹ Nhuận bút, Quỹ Nghiên cứu khoa học để chủ động chi trả nhuận bút và thù lao nghiên cứu khoa học theo hướng thỏa thuận; tìm và lựa chọn các tác giả, cộng tác viên có uy tín, có trình độ chuyên môn cao, tích cực ký kết các văn bản phối hợp nghiên cứu khoa học và xuất bản với các viện, trung tâm nghiên cứu để có nguồn bản thảo chất lượng cao; định kỳ tổ chức hội nghị cộng tác viên để có thêm nhiều thông tin về đề tài, bản thảo.

- Tăng cường đầu tư cho công tác thiết kế, trình bày đối với những đầu sách quan trọng, sách độc quyền, sách theo bộ, theo seri, sách có khả năng tiêu thụ lâu dài, mang lại doanh thu và hiệu quả cao. Cần thiết xem xét việc tổ chức các cuộc thi thiết kế hoặc thuê ngoài đảm nhiệm khâu thiết kế bìa, vỏ hộp (nếu có).

- Những đầu sách hàng hóa trọng tâm phải được xây dựng thành một dự án để xác định ngay từ đầu các điều kiện bảo đảm cho việc nâng cao chất lượng và tiến độ ra sách.

2.2. Củng cố, mở rộng mạng lưới phát hành, tăng thị phần sách của Nhà xuất bản

- Tổ chức xây dựng và thực hiện có hiệu quả kế hoạch tiếp thị và marketing. Thường xuyên tổ chức giới thiệu, quảng bá hình ảnh của Nhà xuất bản để tác động lâu dài đến khách hàng; việc tuyên truyền, quảng cáo các xuất bản phẩm phải vừa triển khai trước vừa gắn với hoạt động bán hàng.

- Xây dựng chiến lược xuất bản một cách cụ thể trên cơ sở nghiên cứu và dự báo nhu cầu, thị hiếu độc giả, đặc trưng của xuất bản phẩm dự kiến sẽ xuất bản, định hướng mục tiêu tuyên truyền của Đảng và Nhà nước trong từng thời kỳ, khả năng cạnh tranh…, từ đó xây dựng cơ cấu xuất bản phẩm phù hợp với khả năng đáp ứng nhu cầu của Nhà xuất bản.

- Đẩy mạnh việc xúc tiến bán hàng kết hợp với cải tiến hình thức phân phối theo hướng bảo đảm hợp lý đối với từng loại ấn phẩm. Mục tiêu của hoạt động tiêu thụ, xúc tiến bán hàng là xây dựng được hệ thống khách hàng tiềm năng, mở rộng mạng lưới phát hành, tăng thị phần sách của Nhà xuất bản. Muốn vậy, cần chú trọng hình thức xúc tiến bán hàng tập trung vào một số đầu sách có khả năng bán chạy để tạo hiệu ứng tiêu thụ.

- Tập trung củng cố và khai thác thị trường hiện có, đồng thời thâm nhập thị trường mới bằng cách tạo sự khác biệt về các xuất bản phẩm, cải tiến phương thức bán hàng, tăng cường tiếp thị và chú trọng phương thức tiếp thị trọng tâm.

- Lựa chọn xuất bản phẩm để đưa ra thị trường trên cơ sở các biện pháp kích cầu, làm độc giả hứng thú, muốn khám phá các điều mới mẻ. Ở mỗi thị trường mục tiêu đều phải có các xuất bản phẩm phù hợp.

- Xây dựng và triển khai thực hiện chính sách giá cả hợp lý, phù hợp với đặc điểm của từng đối tượng độc giả, đồng thời điều chỉnh linh hoạt mức giá đối với từng loại xuất bản phẩm và từng thời điểm.

- Lựa chọn các giải pháp về công nghệ và sản xuất để tăng tính đa dạng của các xuất bản phẩm, nhất là về chất liệu giấy, các phần việc gia công sau in… Chú trọng đến thời gian ra sách đáp ứng nhu cầu của thị trường; linh hoạt trong khâu điều hành các công đoạn trong quy trình xuất bản để rút ngắn thời gian ra sách.

- Xây dựng mạng lưới tiêu thụ, sử dụng các biện pháp xúc tiến bán hàng phù hợp với từng loại xuất bản phẩm và từng thời điểm. Xác định đúng các kênh tiêu thụ đối với từng loại xuất bản phẩm cụ thể, đồng thời sử dụng các kênh tiêu thụ đan xen nhằm mục đích tiêu thụ nhiều nhất các xuất bản phẩm. Tạo lượng khách hàng quen biết, thân thiết và trung thành với các xuất bản phẩm của Nhà xuất bản.

2.3. Tổ chức tốt công tác phát hành, tiêu thụ sách

Để tăng cường khả năng phát hành, tiêu thụ sách thì việc tổ chức tốt công tác phát hành, tiêu thụ sách có vai trò quan trọng. Trước hết cần có biện pháp tác động vào nhân viên phát hành. Để khuyến khích nhân viên phát hành năng động hơn, gần gũi và có thái độ phục vụ khách hàng tận tình, chu đáo hơn, Nhà xuất bản cần sử dụng chế độ thưởng, phạt và chế độ khoán. Căn cứ vào đó nhân viên sẽ được khuyến khích bằng chính sách thưởng, phạt theo tỷ lệ phần trăm của doanh thu vượt khoán, đây là đòn bẩy kích thích họ tích cực đi tìm kiếm những khách hàng mua với khối lượng lớn. Đồng thời, cần có biện pháp tác động vào khách hàng. Ngoài việc đáp ứng nhu cầu của khách hàng, Nhà xuất bản phải sử dụng một số biện pháp làm động lực khuyến khích khách hàng mua hoặc mua thêm sách của mình như: 1) Sử dụng chính sách chiết khấu linh hoạt; 2) Hỗ trợ cước phí vận chuyển; 3) Áp dụng chính sách thưởng cho khách hàng tiêu thụ lớn; 4) Tổ chức các hoạt động khuyến mại; 5) Sử dụng linh hoạt các hình thức thanh toán.

2.4. Kiện toàn hệ thống phát hành theo quy trình hoạt động xuất bản chuyên nghiệp, hiện đại

Hiện nay, hệ thống phát hành của Nhà xuất bản có đến 6 đơn vị. Mô hình của hệ thống này đã làm hạn chế năng lực, quy mô và khả năng đầu tư chiều sâu của Nhà xuất bản, tăng chi phí đầu vào, làm chia cắt, manh mún, thu hẹp thị trường dẫn đến phân tán nguồn lực, hạn chế sự phát triển của Nhà xuất bản.

Trong thời gian tới, với lộ trình thích hợp, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật cần kiện toàn hệ thống phát hành theo quy trình hoạt động xuất bản hiện đại nhằm xây dựng Nhà xuất bản trở thành một trung tâm xuất bản sách lý luận chính trị, sách pháp luật hiện đại, hoạt động theo hướng thiết thực, hiệu quả. Cụ thể:

- Đổi mới và nâng cao tính hiệu quả của việc triển khai thực hiện các dự án sách Trung ương đặt hàng, bảo đảm chất lượng tốt nhất, giữ vững uy tín là cơ quan xuất bản sách lý luận chính trị, sách pháp luật nòng cốt của Đảng và Nhà nước, đồng thời coi đây là việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, tư tưởng trong hoạt động xuất bản.

- Nâng cao năng lực tổ chức bản thảo, xây dựng đội ngũ công tác viên chiến lược để chủ động nguồn đề tài, bản thảo bảo đảm tính dài hạn và tính ngắn hạn. Xây dựng và hình thành nguồn sách hàng hóa đáp ứng nhu cầu bạn đọc, coi đây là việc thực hiện nhiệm vụ kinh doanh trong hoạt động xuất bản.

- Thực hiện cơ chế khoán đồng bộ trong toàn Nhà xuất bản, bao gồm các ban biên tập, các đơn vị sản xuất, kinh doanh và các đơn vị tham mưu, tổng hợp; gắn trách nhiệm và quyền lợi của người lao động với doanh thu và hiệu quả cuối cùng của việc tiêu thụ các ấn phẩm và cung cấp dịch vụ xuất bản.

- Xây dựng mô hình Nhà xuất bản theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại: “Nhà xuất bản - Công ty phát hành sách - Các nhà sách” để khuyến khích sự sáng tạo, tăng cường năng lực cạnh tranh, tiếp cận có hiệu quả với thị trường và nâng cao khả năng tiêu thụ ấn phẩm hàng hóa. Các đơn vị có chức năng sản xuất, kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp trực thuộc Nhà xuất bản, hoạt động theo Luật doanh nghiệp.

2.5. Nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành, tiêu thụ sách

Phát hành, tiêu thụ sách lý luận chính trị là một công việc rất đặc biệt. Nó vừa là công tác kinh tế, vừa là công tác tuyên truyền; vừa là hoạt động thương mại, lại vừa là hoạt động thúc đẩy văn hóa. Vì vậy, phát hành, tiêu thụ sách lý luận chính trị cần kiên trì và thực hiện tốt nhất sự kết hợp giữa hiệu quả xã hội và hiệu quả kinh tế. Để đáp ứng được yêu cầu nói trên, đội ngũ cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành cần có tố chất sau đây:

Một là, cần biết đặt mục tiêu cho bản thân và lên kế hoạch thực hiện điều đó. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành phải là người khao khát và nỗ lực để đạt được thứ mà mình mong muốn.

Hai là, phải có bản lĩnh vì phải thường xuyên đối mặt với những lời từ chối của khách hàng. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành sẽ phải nghe rất nhiều lời nói “không” từ phía khách hàng của mình, nhưng cần phải là người coi câu trả lời “không” như động lực để cố gắng hơn.

Ba là, có tính tự lập cao và luôn chủ động trong việc thực hiện kế hoạch đã đặt ra để đạt được mục tiêu.

Bốn là, có đạo đức nghề nghiệp. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành cần luôn biết làm những điều cần thiết để hoàn thành tốt công việc được giao, chủ động hoàn thành mục tiêu đề ra.

Năm là, có tính kỷ luật cao. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành phải là người giỏi tổ chức, lên kế hoạch và biết sắp xếp thứ tự ưu tiên, luôn quán triệt phương châm làm việc, phục vụ “ngay và luôn”.

Sáu là, có tư duy tích cực. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành cần có thái độ tích cực trước mọi vấn đề, biến suy nghĩ tiêu cực trở lên tích cực hơn trong bất kỳ trường hợp nào.

Bảy là, hiểu được mong muốn của khách hàng để biết cách thuyết phục. Cán bộ, nhân viên làm công tác phát hành cần có phương pháp, nghệ thuật tiếp xúc khác nhau cho từng đối tượng khách hàng nhằm mục đích cuối cùng là thuyết phục được khách hàng lựa chọn xuất bản phẩm mang thương hiệu “ST”.

Tám là, phải thích nghi được với các môi trường và điều kiện làm việc khác nhau, từ đó biết cách khai thác các điều kiện sẵn có để nâng cao hiệu quả công việc, tích lũy thêm kinh nghiệm ứng phó linh hoạt với mọi điều kiện, hoàn cảnh cho bản thân, trở thành nhân viên phát hành thông thái, nhanh nhạy và góp phần thúc đẩy sự vận động, phát triển không ngừng của Nhà xuất bản.

Với vai trò quan trọng, quyết định đến sự phát triển chung của toàn Nhà xuất bản, trong thời gian tới, công tác phát hành, tiêu thụ sách của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật cần tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ, thiết thực hiệu quả được các giải pháp nói trên.

Trần Quốc Dân

Phó Giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật

(Theo Tạp chí Nhịp cầu Tri thức)