Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật với công tác truyền thông về cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và đô thị thông minh*

Không chỉ trên thế giới mà ngay cả ở Việt Nam, xu thế chuyển đổi từ đô thị truyền thống sang đô thị thông minh đã và đang ngày càng phổ biến, bởi bên cạnh ưu thế đặc biệt và những khía cạnh tích cực thì quá trình đô thị hóa đang làm phát sinh nhiều vấn đề cần giải quyết. Chính vị vậy, việc nâng cao hiệu quả quản trị, vận hành đô thị luôn là bài toán đặt ra có tính thường trực đối với người dân và chính quyền đô thị ở khắp nơi. Việc chuyển đổi mô hình thành phố truyền thống sang thành phố thông minh là một thúc đẩy việc nâng cao hiệu quả quản trị, vận hành đô thị đang được nhiều quốc gia quan tâm thực hiện. Dù nhanh hay chậm thì nhu cầu thực tiễn cũng sẽ thúc đẩy chính quyền các thành phố gia tăng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) và các công nghệ hiện đại khác để nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành thành phố. Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển đô thị thông minh, chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Là một đơn vị xuất bản sách lý luận, chính trị nòng cốt của Đảng và Nhà nước, thời gian qua, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tích cực phối hợp với các cơ quan, ban, bộ, ngành Trung ương, các viện nghiên cứu, trường đại học, các nhà khoa học, nhà quản lý… tổ chức xuất bản, phát hành nhiều ấn phẩm có giá trị về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đô thị thông minh cũng như về các lĩnh vực quản trị, kinh tế, pháp luật…góp phần tuyên truyền nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa số trong cộng đồng.  

… Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, xác định một số mục tiêu cụ thể đến năm 2025: “Cơ bản hoàn thành chuyển đổi số trong các cơ quan đảng, nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội. Thuộc nhóm 4 nước dẫn đầu ASEAN trong xếp hạng chính phủ điện tử theo đánh giá của Liên hợp quốc. Có ít nhất 3 đô thị thông minh tại 3 vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, phía Nam và miền Trung”; mục tiêu cụ thể đến năm 2030: “Hình thành một số chuỗi đô thị thông minh tại các khu vực kinh tế trọng điểm phía Bắc, phía Nam và miền Trung; từng bước kết nối với mạng lưới đô thị thông minh trong khu vực và thế giới”. Nghị quyết nhấn mạnh việc: “Hình thành mạng học tập mở của người Việt Nam. Thực hiện theo lộ trình phổ cập kỹ năng số, kỹ năng bảo đảm an toàn, an ninh mạng đạt trình độ cơ bản cho người dân. Đẩy mạnh công tác truyền thông, nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa số trong cộng đồng”.

Thực hiện chủ trương phát triển đô thị thông minh, ngày 01/8/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030. Mục tiêu tổng quát: Phát triển đô thị thông minh bền vững ở Việt Nam hướng tới tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, khai thác, phát huy các tiềm năng và lợi thế, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực; khai thác tối ưu hiệu quả tài nguyên, con người, nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời bảo đảm tạo điều kiện đối với các tổ chức, cá nhân, người dân tham gia hiệu quả nghiên cứu, đầu tư xây dựng, quản lý phát triển đô thị thông minh; hạn chế các rủi ro và nguy cơ tiềm năng; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và các dịch vụ đô thị; nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, hội nhập quốc tế.

Là “đơn vị sự nghiệp Trung ương của Đảng, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp và thường xuyên của Ban Bí thư, có chức năng là cơ quan xuất bản chính trị của Đảng và Nhà nước, hoạt động theo Luật Xuất bản”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật có hai nhiệm vụ cơ bản là biên tập, xuất bản sách chính trị, lý luận, pháp luật, tư tưởng Hồ Chí Minh và tổ chức nghiên cứu khoa học để phục vụ hoạt động, đồng thời đề xuất với Bộ Chính trị, Ban Bí thư các vấn đề về lĩnh vực xuất bản sách chính trị, lý luận, pháp luật về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong những năm qua, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã tích cực phối hợp với các cơ quan, ban, bộ, ngành Trung ương, các viện nghiên cứu, trường đại học, các nhà khoa học, nhà quản lý... tổ chức xuất bản, phát hành nhiều ấn phẩm có giá trị về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đô thị thông minh cũng như về các lĩnh vực quản trị, kinh tế, pháp luật... góp phần tuyên truyền nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa số trong cộng đồng.

1. Xuất bản các ấn phẩm về Đô thị thông minh, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

- Sách về đô thị thông minh

Cuốn sách Xây dựng và phát triển thành phố thông minh bảo đảm các chỉ số an ninh, an sinh, an toàn trong bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư của PGS.TS. Nguyễn Văn Thành và ThS. Đỗ Quang Hưng, xuất bản lần thứ nhất năm 2018, xuất bản lần thứ hai năm 2019. Nội dung cuốn sách nhằm trả lời câu hỏi: Thành phố thông minh là gì? Tại sao phải xây dựng thành phố thông minh cho các đô thị trong thời đại thế giới chuyển đổi mạnh mẽ với sự bùng nổ nhanh chóng của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư? Nội hàm của thành phố thông minh gồm những gì? Công cụ và các chỉ số thích ứng để quản lý, đánh giá thành phố thông minh trên bình diện quốc tế?

Theo các tác giả, mục tiêu xây dựng và phát triển các thành phố trở thành thành phố có giá trị, có sức sống, có sức cạnh tranh và khả năng tự phục hồi sau các thảm họa và khủng hoảng, duy trì, phát triển bền vững, đạt 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc đến năm 2030. Trong bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thành phố thông minh sẽ là phương tiện để đạt tới các mục tiêu tốt đẹp cho các đô thị và cư dân của mình.

Việc chủ động xây dựng các chỉ số phục vụ công tác nghiên cứu, quy hoạch, đánh giá kết quả xây dựng thành phố thông minh thông qua các chỉ số bảo đảm an ninh, an sinh, an toàn là rất quan trọng trong bối cảnh xuất hiện các nguy cơ an ninh phi truyền thống và 28 rủi ro toàn cầu hiện nay cũng như bảo đảm chất lượng cuộc sống cho các đô thị đáng sống. Các chỉ số an ninh, an sinh, an toàn cho các thành phố được tác giả nghiên cứu, xây dựng và trình bày tại Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu các thành phố nhóm họp tại Dubai vào tháng 3/2017, là một trong những nguồn đầu vào làm cơ sở để Hội đồng Thế giới về dữ liệu quản lý thành phố (WCCD) phối hợp với Tổ chức Tiêu chuẩn quốc tế ISO có trụ sở tại Thụy Sỹ xây dựng Bộ chỉ số quản lý thành phố thông minh 3712X (thuộc Ủy ban kỹ thuật: ISO/TC 268 các thành phố và cộng đồng bền vững).

Bên cạnh đó, cuốn sách cũng đề cập các kết quả nghiên cứu, khảo sát, đánh giá của các đồng nghiệp trên thế giới về kết quả triển khai xây dựng thành phố thông minh cũng như các dự án tiêu biểu. Một số mô hình xây dựng thành phố thông minh tại Việt Nam được tác giả nghiên cứu, áp dụng trên thực tế cũng được trình bày như ví dụ minh họa (thành phố Hải Phòng, thành phố Cần Thơ và tỉnh Bắc Ninh).

Cuốn sách Thành phố thông minh: Nền tảng, nguyên lý và ứng dụng do Houbing Song, Ravi S.Srinivasan, Tamim I. Sookoor, Sabina Jeschke biên soạn, Nhà xuất bản Wiley ấn hành năm 2017, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản lần thứ nhất năm 2018, lần thứ hai năm 2019. Nội dung cuốn sách gồm 29 vấn đề, được chia thành ba phần: nền tảng, nguyên lý và ứng dụng - trình bày tất cả các vấn đề cơ bản trong xây dựng một thành phố thông minh, giải quyết những thách thức và cơ hội tạo ra các thành phố thông minh và những gì chúng mang lại. Nội dung cuốn sách còn phân tích các xu hướng có thể xảy ra trong tương lai, đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống các quan điểm khoa học về nền tảng và nguyên lý để mở rộng ứng dụng đa lĩnh vực cho sự phát triển trong các thành phố thông minh. Mỗi vấn đề được trình bày, phân tích bởi các chuyên gia nghiên cứu tại các trường đại học, học viện về khoa học, công nghệ, kỹ thuật ở nhiều quốc gia trên thế giới như Mỹ, Anh, Đức, Ấn Độ, Hàn Quốc...

- Sách về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và các ngành liên quan

Ở mảng sách kinh tế, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã xuất bản các ấn phẩm: Thương mại điện tử trong cách mạng công nghiệp 4.0, Viện Đại học mở Hà Nội, Khoa Kinh tế, 2018; Cách mạng công nghiệp 4.0 - Vấn đề đặt ra cho phát triển kinh tế- xã hội và hội nhập quốc tế của Việt Nam, PGS.TS. Trần Thị Vân Hoa (Chủ biên), 2018; Sản xuất thông minh trong cách mạng công nghiệp 4.0, TS. Hà Minh Hiệp (Chủ biên), 2019; Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, TS. Phạm Thuyên, 2019;... Nội dung các cuốn sách tập trung làm rõ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đưa tới nền kinh tế thông minh. Đây sẽ là bước ngoặt, bước tiến lớn trong lịch sử phát triển của nhân loại. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra những thách thức lớn đối với nhiều quốc gia, nhiều đối tượng xã hội, trên nhiều lĩnh vực. Việc làm rõ những vấn đề đặt ra và đưa ra những định hướng cho nền kinh tế ở Việt Nam trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư thời gian tới là cấp bách và thiết thực.

Cuốn sách Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những vấn đề đặt ra đối với cải cách pháp luật Việt Nam, PGS.TS. Nguyễn Thị Quế Anh, PGS.TS. Ngô Huy Cương (Đồng chủ biên), 2018, nghiên cứu tổng quan về cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư từ góc độ pháp lý và những ảnh hưởng đến đời sống chính trị, pháp lý Việt Nam. Qua đó, đặt ra những vấn đề cần giải quyết và đề xuất một số giải pháp cải cách hệ thống pháp luật nói chung, các lĩnh vực pháp luật chuyên ngành nói riêng, với mục đích tạo ra nền tảng pháp lý để đất nước ta thích nghi và phát triển cùng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Cuốn sách Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với quản trị nhà nước, Viện Kinh tế Việt Nam, 2018; Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư với quản trị nhà nước (Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế), Học viện Hành chính quốc gia, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Viện Kinh tế Việt Nam, 2018, chỉ rõ một nền quản trị nhà nước có hiệu quả sẽ góp phần phát huy các thế mạnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, ngược lại, có thể là trở lực kìm hãm sự phát triển chung. Do vậy, cần có những thay đổi từ cách nghĩ, cách làm trong quản trị nhà nước nhằm đáp ứng yêu cầu trong thời kỳ mới.

Bên cạnh đó, các cuốn sách: Trí thức Việt Nam với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, PGS.TS. Lê Văn Thắng - TS. Nguyễn Văn Tuân (Đồng chủ biên), 2019; Đảm bảo an ninh thông tin trong kỷ nguyên 4.0 (Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế), Bộ Công an, 2019; Hỏi - đáp về cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Hội đồng chỉ đạo xuất bản sách xã, phường, thị trấn, 2019; Tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tại Hải Phòng - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nguyễn Văn Thuận, 2019; Cách mạng công nghiệp lần thứ tư của Klaus Schwab (người sáng lập và điều hành Diễn đàn kinh tế thế giới), 2018;... đều là những ấn phẩm tham khảo giá trị nhằm góp phần làm sáng tỏ những chính sách, giải pháp đột phá để sớm thực hiện thành công việc chuyển đổi nền kinh tế số, đưa đất nước lên một tầm cao mới.

2. Triển khai số hóa xuất bản phẩm nhằm đẩy mạnh công tác truyền thông, nâng cao nhận thức, xây dựng văn hóa số trong cộng đồng

Những năm vừa qua, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã thực hiện công tác số hóa sách lý luận, chính trị, nhằm lưu trữ và xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ xuất bản điện tử. Nhà xuất bản đã số hóa, lưu trữ được hơn 2.000 cuốn trong tổng số 8.304 đầu sách được xuất bản từ năm 1945 đến năm 2005 (từ sau năm 2005 đã được lưu trữ file dữ liệu).

Nhà xuất bản đã tổ chức xuất bản đĩa CD-ROM và DVD-ROM với phần mềm tra cứu, tìm kiếm thông tin trong từng cuốn sách và cả bộ sách, tiêu biểu như: DVD-ROM Văn kiện Đảng toàn tập (69 tập); DVD-ROM C. Mác và Ph. Ăngghen: Toàn tập; DVD-ROM V.I. Lênin: Toàn tập; CD-ROM Hồ Chí Minh: Toàn tập; CD-ROM Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước 1954-1975; CD-ROM Lịch sử tư tưởng quân sự Việt Nam;...

Từ đầu năm 2020, Nhà xuất bản tổ chức xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử trên mạng internet (stbook.vn). Trang thư viện điện tử xã, phường, thị trấn (thuviencoso.vn) đã số hóa hơn 400 đầu sách thuộc đề án sách xã, phường, thị trấn được xuất bản từ năm 2009 đến nay, phục vụ miễn phí cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Chỉ thị số 44-CT/TW, ngày 16/4/2020 của Ban Bí thư về Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành và nghiên cứu, học tập sách lý luận, chính trị, đã xác định nhiệm vụ: “Xây dựng Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật trở thành trung tâm xuất bản, phát hành sách lý luận, chính trị; giữ vai trò nòng cốt, phối hợp với các cơ quan liên quan về xuất bản sách lý luận, chính trị”. Để triển khai thực hiện, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đang khẩn trương triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp để số hóa các ấn phẩm và tổ chức xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử:

- Tổ chức số hóa toàn bộ kho sách của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã xuất bản từ năm 1945 đến nay làm cơ sở dữ liệu cho việc xuất bản điện tử và Thư viện điện tử.

- Đầu tư hạ tầng kỹ thuật, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về sách lý luận, chính trị thống nhất trong cả nước; cung cấp dịch vụ khai thác nội dung thông tin sách lý luận, chính trị trên Internet.

- Tuyển dụng nhân lực có trình độ, năng lực kỹ thuật công nghệ thông tin để điều hành, quản lý quá trình xuất bản, phát hành sách điện tử.

- Tăng cường sự hợp tác các bên cùng có lợi giữa Nhà xuất bản và các công ty cung cấp các giải pháp về công nghệ xuất bản điện tử, công tác quản lý xuất bản điện tử cũng như quản lý tốt các nguồn sách điện tử của Nhà xuất bản.

Có thể nói, để xây dựng thành phố thông minh cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đồng bộ cả về con người, hạ tầng, tài chính, công nghệ và pháp lý, đồng thời cần có sự vào cuộc của cả người dân, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và các cơ quan chính quyền. Chính vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trọng là cần tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức trong cộng đồng về vai trò, trách nhiệm của từng cư dân trong quá trình chuyển đổi, nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp về cơ hội và vai trò trong quá trình chuyển đổi và nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong việc tham gia xây dựng thành phố thông minh. Sự chuẩn bị kỹ năng mới cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tương xứng với mô hình quản trị thành phố thông minh là rất cần thiết.

Là đơn vị sự nghiệp Trung ương của Đảng, có chức năng là cơ quan xuất bản chính trị của Đảng và Nhà nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật sẵn sàng phối hợp với các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân để tổ chức xuất bản, phát hành những ấn phẩm về Cách mạng 4.0, thành phố thông minh cũng như các kinh nghiệm trong công tác quản trị, phát triển kinh tế, giáo dục và y tế, văn hóa, xã hội, môi trường, an sinh xã hội, giáo dục pháp luật... nhằm góp phần nâng cao nhận thức của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể nhân dân các cấp, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và các tầng lớp nhân dân trong việc tham gia xây dựng thành phố thông minh.