Một cuộc đụng đầu không cân sức - đó là suy nghĩ, đánh giá có thể nói là của cả thế giới khi theo dõi cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam của đế quốc Mỹ. Sự không cân sức ấy dường như là điều hiển nhiên bởi một bên là cường quốc số 1 thế giới đã huy động tối đa sức mạnh quân sự tham chiến, cùng một quá khứ “đáng nể”: tham gia 8 cuộc chiến tranh lớn và chưa lần nào bại trận; còn một bên là đất nước Việt Nam nhỏ bé về địa lý, nghèo về kinh tế và lạc hậu về phương tiện chiến tranh, lại bị tàn phá trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chưa kịp phục hồi.
Tuy nhiên, kết quả của cuộc chiến tranh ấy lại khiến cả thế giới “sửng sốt” khi “người tý hon” đã đánh bại hoàn toàn “gã khổng lồ” to xác. Ngay cả giới cầm quyền Mỹ cũng không thể tưởng tượng ra nổi thất bại thảm hại này. Không chỉ những người trong cuộc, cả thế giới “đổ xô” đi tìm nguyên nhân, bí quyết giành thắng lợi của đất nước nhỏ bé mà anh hùng ấy.
Ở Việt Nam, ngay sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, việc tổng kết, đánh giá và rút ra những bài học, kinh nghiệm của cuộc kháng chiến đã được các cấp, các ngành triển khai thực hiện, với nhiều công trình, bài viết được công bố.
Trong hai năm 1990, 1991, Nhà xuất bản Sự thật (tiền thân của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật) đã xuất bản lần đầu bộ Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975) gồm 2 tập. Trên cơ sở đó, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ Quốc phòng, một bộ sách mới với quy mô lớn hơn, nghiên cứu sâu sắc, đầy đủ hơn, xứng đáng hơn với tầm vóc của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc vĩ đại, đã được Viện Lịch sử quân sự Việt Nam triển khai nghiên cứu, biên soạn, với sự góp ý, cung cấp tư liệu của nhiều đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội qua các thời kỳ chiến tranh, cùng sự đóng góp trí tuệ của nhiều nhà khoa học, được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật lần lượt công bố từ năm 1996 đến năm 2012, gồm 9 tập:
Tập I: Nguyên nhân chiến tranh
Tập II: Chuyển chiến lược
Tập III: Đánh thắng chiến tranh đặc biệt
Tập IV: Cuộc đụng đầu lịch sử
Tập V: Tổng tiến công và nổi dậy năm 1968
Tập VI: Thắng Mỹ trên chiến trường ba nước Đông Dương
Tập VII: Thắng lợi quyết định
Tập VIII: Toàn thắng
Tập IX: Nguyên nhân thắng lợi, bài học lịch sử
Có thể nói, đây là một bộ sách hết sức có giá trị, đồ sộ về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của dân tộc. Dù tái hiện lịch sử một cuộc chiến tranh lớn một cách đầy đủ từ mọi chiều cạnh là không hề đơn giản, nhưng với tinh thần tôn trọng sự thật và ý thức trách nhiệm đối với lịch sử, tập thể các tác giả đã phản ánh tương đối toàn diện, sâu sắc toàn bộ cuộc kháng chiến, đồng thời làm nổi bật một số sự kiện trọng yếu, đánh giá những ưu, nhược điểm chính, phân tích làm rõ nguồn gốc chiến tranh, nguyên nhân thắng lợi, bài học kinh nghiệm, những thành công, cũng như chưa thành công qua từng giai đoạn của cuộc chiến nhằm giúp bạn đọc hiểu rõ và có cái nhìn đúng đắn, khoa học về một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc ta.
Nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu, học tập của đông đảo bạn đọc trong cả nước, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật tổ chức xuất bản lần thứ hai bộ sách Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975). So với lần xuất bản trước, trong lần xuất bản này các tác giả đã sửa chữa, hiệu chỉnh một số sự kiện, nhân vật, bảo đảm sự chính xác, khách quan của lịch sử.
Giao Linh
