Tiểu vùng sông Mê Kông bao gồm năm quốc gia Đông Nam Á lục địa là Mianma, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam, với diện tích gần 2 triệu km²; là khu vực bản lề, ngã ba kết nối giao lưu giữa ba vùng Đông Nam Á, Đông Bắc Á và Nam Á; được bao bọc bởi Biển Đông thuộc Thái Bình Dương và biển Adaman thuộc Ấn Độ Dương. Với sự giàu có về tài nguyên khoáng sản, thủy sản; tiềm năng to lớn về thủy điện, lương thực, giao thông, nguồn lực lao động..., Tiểu vùng sông Mê Kông là điểm đến hấp dẫn cho hợp tác quốc tế về thương mại - đầu tư phát triển.
Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến đổi nhanh chóng, phức tạp, khó đoán định, Tiểu vùng sông Mê Kông trở thành địa bàn trọng điểm chứng kiến sự cạnh tranh quyết liệt của các nước, trong đó có Nga, Mỹ, Trung Quốc. Mỗi quốc gia, ở từng thời kỳ cụ thể có những ưu tiên khác nhau trong chính sách đối với từng nước Tiểu vùng sông Mê Kông theo hướng có lợi nhất, phục vụ mục tiêu chiến lược của mình. Bởi thế, hơn lúc nào hết, Tiểu vùng cần phải tăng cường liên kết, hợp tác, tận dụng những lợi thế sẵn có để xây dựng Tiểu vùng thành khu vực phát triển bền vững, năng động, cạnh tranh, một mắt xích trong quá trình liên kết và hội nhập kinh tế khu vực.
Đối với Việt Nam, Tiểu vùng sông Mê Kông luôn là một trong những ưu tiên cao trong đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước. Hợp tác giữa Việt Nam với các nước trong và ngoài Tiểu vùng đã và đang mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước; đáp ứng yêu cầu khách quan trong bảo vệ chế độ, bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia - dân tộc. Hiện nay, sự điều chỉnh chính sách của các nước đối với Tiểu vùng sông Mê Kông đã đặt Việt Nam vào thế phải đồng thời ứng xử khéo léo nhằm hóa giải các thách thức, cũng như tranh thủ cơ hội để xây dựng, phát triển đất nước. Vì vậy, nếu chúng ta không nghiên cứu thấu đáo, nắm bắt và dự báo được các điều chỉnh chiến lược của các nước, đặc biệt là mối quan hệ của các nước lớn thì sẽ khó tận dụng được những cơ hội cũng như xử lý, ứng phó, từ đó hạn chế kịp thời những khó khăn, thách thức nảy sinh từ sự điều chỉnh chiến lược của các nước, thậm chí còn có thể dẫn tới bất ngờ chiến lược.
Cuốn sách Chính sách của các nước đối với Tiểu vùng sông Mê Kông: Tác động và đối sách của Việt Nam do Thiếu tướng, PGS.TS. Nguyễn Đức Lợi làm chủ biên gồm 4 chương, tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận chung, các cơ chế hợp tác và thách thức an ninh tại Tiểu vùng sông Mê Kông; đặc biệt làm rõ chính sách của các nước đối với Tiểu vùng và đưa ra dự báo xu hướng chính sách thời gian tới; trên cơ sở đó đề xuất các đối sách của Việt Nam trong thúc đẩy hợp tác, phát triển và xử lý các nguy cơ, thách thức an ninh tại Tiểu vùng sông Mê Kông.
Qua những luận cứ khoa học, lô gích trên các chiều cạnh, nội dung cuốn sách đã cho thấy một Tiểu vùng sông Mê Kông hội tụ, giao điểm của các luồng chính sách, tương tác, hợp tác dày đặc bậc nhất trên thế giới giữa các nước và một Việt Nam luôn chủ động, tích cực theo dõi, bám sát tình hình điều chỉnh chiến lược của các nước, dự báo các xu thế quan hệ giữa các nước để đề ra đường lối, chính sách sát, đúng, kịp thời, như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Bất kỳ hòa bình hoặc chiến tranh, ta cũng phải nắm vững chủ động, phải thấy trước, chuẩn bị trước”.
