Sự nghiệp mở mang lãnh thổ ở vùng Nam Trung Bộ của các chúa Nguyễn diễn ra gần 120 năm tính từ thời điểm bắt đầu mở đất Phú Yên (năm 1578) cho đến khi có được phủ Bình Thuận (năm 1697) đã mang về cho Đàng Trong thêm một vùng lãnh thổ rộng lớn, vương quốc Champa dần dần bị thu hẹp và cuối cùng bị sáp nhập vào lãnh thổ Đàng Trong. Có được phủ Bình Thuận, chúa Nguyễn có được vùng lãnh thổ liên hoàn từ Quảng Bình đến Bà Rịa - Đồng Nai. Sau khi mở đất Nam Trung Bộ, chúa Nguyễn Phúc Tần và Nguyễn Phúc Chu tiếp tục mở đất Đông Nam Bộ gắn liền với tên tuổi Nguyễn Hữu Cảnh - một trong những anh hùng mở cõi đất phương Nam. Từ thế kỷ XVII, các chúa Nguyễn đã xác lập chủ quyền đầy đủ ở khu vực Đông Nam Bộ ngày nay, bao gồm cả vùng đất trên bộ lẫn các vùng biển đảo, qua đó thúc đẩy quá trình sáp nhập và quản lý vùng đất Đông Nam Bộ vào lãnh thổ Đại Việt, góp phần quan trọng thống nhất toàn bộ chủ quyền của Việt Nam như ngày nay. Cho đến năm 1757, toàn bộ vùng đất giữa sông Tiền, sông Hậu từ phía Châu Đốc xuống Sóc Trăng, Trà Vinh đã thuộc về chúa Nguyễn. Tây Nam Bộ không còn gián cách giữa Mỹ Tho (1679), Long Hồ (1732) với Hà Tiên (1708) mà trở thành một vùng châu thổ rộng lớn đầy tiềm năng của chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
Góp phần cung cấp thêm tài liệu tham khảo về công cuộc khai phá, mở rộng lãnh thổ phương Nam nhằm phác họa rõ hơn con người lịch sử và cách đối nhân xử thế của các chúa Nguyễn thông qua việc luận bàn, tự sự triết lý, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu.
Cuốn sách tập hợp những câu chuyện, giai thoại là những tự sự dân gian, chủ yếu được truyền miệng, được viết, kể thật nghiêm túc, cẩn trọng về các nhân vật lịch sử, về công cuộc mở mang bờ cõi ở phương Nam dưới thời các chúa Nguyễn, đã được các bộ chính sử, nhiều nguồn tư liệu gốc mang giá trị thông tin rất cao như địa bạ, văn bia, gia phả và các tư liệu do người nước ngoài ghi chép. Các nguồn tư liệu trên cung cấp những dữ liệu mới hết sức phong phú để nghiên cứu sâu các vấn đề của thời kỳ lịch sử các chúa Nguyễn.
Quá trình mở đất về phương Nam của dân tộc ta như một dòng chảy, trải qua các chặng đường, với nhiều phương thức khác nhau, và hoàn tất vào thời các chúa Nguyễn ở thế kỷ XVII - XVIII để Việt Nam có một hình chữ S như hiện nay.
