Yên Thế là vùng đất có con người tụ cư sớm. Trải qua những thăng trầm, biến động của lịch sử, con người nơi đây đã chứng kiến bao cảnh hợp tan... Từ đầu thế kỷ XX đến nay, Yên Thế là miền đất thu hút, hội tụ đông đảo cư dân từ các vùng lân cận đến tụ cư sinh sống tạo thành những cộng đồng làng bản đan xen gắn bó khăng khít, đoàn kết bảo vệ và xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, vùng đất Yên Thế đã có những đóng góp quan trọng trong các cuộc kháng chiến của dân tộc chống các triều đại phong kiến phương Bắc xâm lược.
Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược nước ta. Hoàng Hoa Thám đã cùng nhân dân Yên Thế dựng cờ khởi nghĩa chống lại thực dân Pháp ngót 30 năm (1884 - 1913). Khởi nghĩa Yên Thế chống thực dân Pháp xâm lược được đánh giá là một cuộc khởi nghĩa nông dân lớn nhất, bền bỉ nhất cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX trước khi có Đảng. Cuộc khởi nghĩa phát triển khá sâu rộng và có sức ảnh hưởng lớn không chỉ ở trong vùng Yên Thế mà còn lan sang các vùng khác trong cả nước. Nhằm đàn áp cuộc khởi nghĩa Yên Thế, thực dân Pháp đã tập trung vào đây một lực lượng đông đảo các tướng tá, binh lính cũng như vũ khí, đạn dược.
Cuộc khởi nghĩa của Hoàng Hoa Thám dần đi đến thất bại và kết thúc, nhân dân Yên Thế lại sớm tham gia phong trào cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và Đảng Cộng sản Đông Dương phát động. Năm 1944, Ban Cán sự đảng tỉnh Bắc Giang đã quyết định thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Yên Thế. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, kể từ đây cơ sở cách mạng ở Yên Thế đã có những thay đổi với nhiều hình thức hoạt động phù hợp đáp ứng được những đòi hỏi của thực tiễn, chuẩn bị điều kiện tốt nhất khi thời cơ đến để vùng lên giành chính quyền.
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, cùng với quân dân cả nước, quân và dân Yên Thế đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khó, hy sinh và giành được thắng lợi vẻ vang, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, ghi tiếp những chiến công chói lọi vào trang sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.
Nhằm đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu của bạn đọc về vùng đất và con người Yên Thế, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Một vùng Yên Thế do các tác giả Nguyễn Xuân Cần và Anh Vũ biên soạn.
Ngoài Mở đầu, Lời kết, cuốn sách chia làm ba phần:
Phần thứ nhất: Giới thiệu vùng đất Yên Thế trong lịch sử dân tộc; những nét đặc sắc về đất rừng, địa lý, giao thông, làng xóm; những đặc sản, tập tục làng quê, những phiên chợ, nghề thủ công...
Phần thứ hai: Giới thiệu về các nhân kiệt gắn với các cuộc khởi nghĩa của người anh hùng dân tộc Hoàng Hoa Thám và các tướng lĩnh nghĩa quân tiêu biểu...
Phần thứ ba: Giới thiệu các di tích lịch sử, văn hóa tiêu biểu ở địa phương.
