Cuốn sách Việt Nam trong quá khứ - Tư liệu và nghiên cứu là sự thể hiện một phần những nỗ lực, tìm tòi nghiên cứu của TS. Nguyễn Mạnh Dũng trong nhiều năm. Dưới góc độ nghiên cứu khác biệt với lối nghiên cứu thông thường là nhìn từ bên trong, tác giả đã tiếp cận vấn đề nghiên cứu nhìn từ bên ngoài, tức nhìn lịch sử Việt Nam từ các mối quan hệ với khu vực, đặt Việt Nam trong một nghiên cứu tổng thể.
Cuốn sách gồm 13 chuyên luận khoa học được tập hợp trong ba chủ đề chính:
- Phần thứ nhất: ViệtNamtrong một quá khứ khác;
- Phần thứ hai: Những khía cạnh lịch sử của ViệtNam;
- Phần thứ ba: Quan hệ Pháp - Việt thời kỳ tiền thuộc địa.
Cuốn sách cung cấp một nguồn tư liệu, đặc biệt là các tư liệu nước ngoài phong phú, góp phần vào việc giải đáp một số vấn đề còn đang là “khoảng trống” trong nhận thức lịch sử. Cuốn sách cũng cố gắng đi sâu nghiên cứu quan hệ Pháp - Việt Nam thời kỳ tiền thuộc địa, giai đoạn từ trước đến nay rất ít được quan tâm nếu so với quá trình thực dân hóa, nhất là bang giao thương mại và giao lưu văn hóa.
