Về phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội theo tinh thần Đại hội XII của Đảng

Đại hội XII của Đảng đánh dấu bước phát triển về nhận thức lý luận của Đảng trong việc xác định phương hướng xây dựng CNXH ở nước ta trong giai đoạn 2016-2020. Trên cơ sở tổng kết việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XI, Đại hội xác định mục tiêu tổng quát phát triển đất nước trong 5 năm tới: “Tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh. Phát huy sức mạnh toàn dân tộc và dân chủ XHCN. Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; phát triển kinh tế nhanh, bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Giữ gìn hòa bình, ổn định, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế để phát triển đất nước. Nâng cao vị thế và uy tín Việt Nam trong khu vực và trên thế giới”⁽¹⁾.

Từ mục tiêu tổng quát này, Đại hội XII đề ra các phương hướng để thực hiện. Đây cũng là những phương hướng xây dựng CNXH trong giai đoạn 2016-2020 của nước ta.

1. Đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế; đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước

Để thực hiện phương hướng này có hiệu quả, Đại hội XII xác định phải giải quyết tốt những nhiệm vụ sau:

Một là, định hướng đổi mới mô hình tăng trưởng. Kết hợp phát triển giữa chiều rộng với chiều sâu, chú trọng phát triển chiều sâu. Giải quyết hài hòa giữa mục tiêu trước mắt với mục tiêu lâu dài, giữa phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, v.v.. Chuyển nhanh mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và vốn đầu tư sang phát triển đồng thời dựa cả vào vốn đầu tư, xuất khẩu và thị trường trong nước⁽²⁾. Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ, thúc đẩy nghiên cứu và phát triển; thực hiện phương thức quản trị mới, phát huy tiềm năng con người, v.v.. để nâng cao giá trị gia tăng, tăng nhanh giá trị quốc gia. Cơ cấu lại tổng thể nền kinh tế như cơ cấu lại đầu tư công, cơ cấu lại thị trường tài chính, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại kinh tế nông nghiệp⁽³⁾, v.v..

Hai là, đẩy mạnh CNH, HĐH, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Muốn vậy, trước hết phải xác định tiêu chí của nước công nghiệp hiện đại thể hiện được trình độ phát triển về kinh tế, trình độ phát triển về xã hội và trình độ phát triển về môi trường⁽⁴⁾. Đây là điểm mới cần lưu ý, vì tiêu chí mang tính tổng hợp, toàn diện: kinh tế - xã hội - môi trường. CNH, HĐH phải gắn với phát triển kinh tế tri thức, lấy khoa học, công nghệ, tri thức và nguồn nhân lực chất lượng cao làm động lực chủ yếu. CNH, HĐH phải trải qua lộ trình 3 bước: tạo tiền đề, điều kiện phát triển; đẩy mạnh phát triển và nâng cao chất lượng phát triển⁽⁵⁾.

Ba là, CNH, HĐH gắn với xây dựng công nghiệp và thương hiệu công nghiệp quốc gia; phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới; phát triển dịch vụ hiện đại; phát triển kinh tế biển, kinh tế vùng và liên vùng; phát triển đô thị và hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội⁽⁶⁾.

2. Hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN

Để thực hiện phương hướng này có hiệu quả, Đại hội XII của Đảng yêu cầu giải quyết tốt 5 nhiệm vụ cơ bản:

Một là, thống nhất nhận thức về phương hướng, mục tiêu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp. Đặc biệt trong giải pháp này, Đảng ta coi kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đây là điểm mới vì lần đầu tiên Đảng ta đánh giá kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta.

Ba là, phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường. Trong đó, tập trung hoàn thiện thị trường tài chính - tiền tệ, thị trường bất động sản và thị trường khoa học, công nghệ.

Bốn là, đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế.

Năm là, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về kinh tế - xã hội và phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh tế - xã hội⁽⁷⁾.

3. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực

Để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực có hiệu quả, Đại hội XII chỉ rõ, cần: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực người học. Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập. Đổi mới căn bản công tác quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lý chất lượng. Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo. Đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự tham gia đóng góp của toàn xã hội; nâng cao hiệu quả đầu tư để phát triển giáo dục, đào tạo. Nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lý⁽⁸⁾.

4. Phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ

Đại hội XII của Đảng đề ra nhiệm vụ phát triển mạnh mẽ khoa học, công nghệ, làm cho khoa học và công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, phát triển kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả của nền kinh tế; bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Ưu tiên tăng cường hợp tác về khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ cao trong hội nhập quốc tế. Để thực hiện được mục tiêu này, Đảng ta yêu cầu: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ cơ chế quản lý, tổ chức, hoạt động khoa học và công nghệ, nhất là cơ chế quản lý, phương thức đầu tư và cơ chế tài chính. Phát huy và tăng cường tiềm lực khoa học và công nghệ quốc gia⁽⁹⁾.

5. Xây dựng, phát triển văn hóa, con người

Đại hội XII của Đảng đề ra nhiệm vụ: Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Đây cũng là điểm mới vì Đảng gắn phát triển văn hóa với phát triển con người. Để thực hiện được mục tiêu này, Đảng ta yêu cầu: quán triệt mục tiêu phát triển là xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế; xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa; làm tốt công tác lãnh đạo, quản lý báo chí, xuất bản;, phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm văn hóa; chủ động hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực văn hóa⁽¹⁰⁾.

6. Quản lý phát triển xã hội; thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội

Mục tiêu của phương hướng này là nhằm quản lý xã hội, phát triển xã hội trong sự hài hòa các quan hệ xã hội, ngăn chặn, giải quyết có hiệu quả những vấn đề xã hội bức xúc, không để xảy ra xung đột xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho đất nước phát triển. Muốn vậy, phải thực hiện tốt hai nhiệm vụ lớn: Một là, giải quyết tốt lao động, việc làm và thu nhập cho người lao động, bảo đảm an sinh xã hội. Hai là, coi trọng chăm sóc sức khỏe nhân dân, công tác dân số kế hoạch hóa gia đình, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em; xây dựng gia đình hạnh phúc⁽¹¹⁾.

7. Tăng cường quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường; chủ động phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu

Mục tiêu của phương hướng này là bảo đảm sự phát triển bền vững về môi trường trong tính tổng thể phát triển bền vững của đất nước. Muốn vậy, phải thực hiện tốt ba nhiệm vụ chủ yếu: nâng cao trách nhiệm, hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên của cả hệ thống chính trị; thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường; làm tốt công tác phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu⁽¹²⁾.

8. Tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN trong tình hình mới

Mục tiêu của phương hướng này là phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, tranh thủ sự ủng hộ quốc tế để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN. Để thực hiện được mục tiêu này, Đại hội XII đề ra 7 nhiệm vụ: nhận thức việc củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh quốc gia, ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước, của cả hệ thống chính trị; tăng cường tiềm lực quốc phòng và an ninh, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc; kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; có kế sách ngăn ngừa nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc⁽¹³⁾.

9. Nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế

Để nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia - dân tộc, cần: tiếp tục đưa các mối quan hệ hợp tác đi vào chiều sâu; kiên quyết đấu tranh, làm thất bại mọi âm mưu, hành động can thiệp vào công việc nội bộ, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia và ổn định chính trị đất nước; tiếp tục hoàn thành việc phân định biên giới trên bộ, thúc đẩy giải quyết các vấn đề trên biển trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982 và quy tắc ứng xử khu vực; triển khai mạnh mẽ định hướng chiến lược chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; tăng cường công tác dự báo chiến lược, tham mưu về đối ngoại; bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, sự quản lý tập trung của Nhà nước đối với các hoạt động đối ngoại⁽¹⁴⁾.

10. Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

Tiếp tục tinh thần các Đại hội trước, Đại hội XII của Đảng coi đại đoàn kết toàn dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng nước ta, là động lực và nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện có hiệu quả phương hướng này, Đảng ta yêu cầu: tiếp tục thể chế hóa và cụ thể hóa các quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về đại đoàn kết toàn dân tộc; thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc trên cơ sở giải quyết hài hòa quan hệ lợi ích giữa các thành viên trong xã hội; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, phát triển giai cấp công nhân cả về số lượng và chất lượng; phát huy vai trò của giai cấp nông dân; xây dựng đội ngũ trí thức ngày càng lớn mạnh; xây dựng đội ngũ doanh nhân mạnh cả về số lượng và chất lượng; quan tâm nâng cao trình độ mọi mặt và đời sống vật chất, tinh thần của phụ nữ, cựu chiến binh, người cao tuổi; thực hiện đoàn kết các dân tộc anh em; hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo; hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ, giúp đỡ đồng bào định cư ở nước ngoài; đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân⁽¹⁵⁾.

11. Phát huy dân chủ XHCN, bảo đảm thực hiện quyền làm chủ của nhân dân

Mục tiêu của phương hướng này là để mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước phải xuất phát từ nguyện vọng, quyền lợi chính đáng của nhân dân, được nhân dân tham gia ý kiến. Để thực hiện có hiệu quả, Đại hội XII của Đảng yêu cầu: thể chế hóa và nâng cao chất lượng các hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp và gián tiếp; thể chế hóa và thực hiện tốt phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”; bảo đảm phát huy dân chủ trong Đảng là hạt nhân để phát huy đầy đủ dân chủ trong xã hội; phát huy dân chủ đi liền với tăng cường pháp chế, đề cao trách nhiệm công dân, giữ vững kỷ cương, kỷ luật và đạo đức xã hội.

12. Xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN

Đại hội XII khẳng định việc xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong thời gian qua đã đạt nhiều kết quả đáng khích lệ. Quan điểm, thể chế về Nhà nước pháp quyền XHCN được bổ sung, hoàn thiện thêm một bước quan trọng. Nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước được quy định đầy đủ hơn trong Hiến pháp năm 2013. Chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và cơ chế hoạt động của tổ chức bộ máy nhà nước được xác định rõ hơn,v.v.. Tuy nhiên, Đại hội cũng nhấn mạnh, việc chế định cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực ở các cấp chưa rõ; cơ chế hoạt động của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ... còn những điểm chưa hợp lý. Để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN có hiệu quả, Đại hội XII yêu cầu giải quyết tốt những vấn đề sau: coi việc tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị; hoàn thiện thể chế, chức năng, nhiệm vụ, phương thức và cơ chế vận hành, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền XHCN; hoàn thiện tổ chức và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước; chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức⁽¹⁶⁾.

13. Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng

Tại Đại hội XII, Đảng ta đánh giá công tác xây dựng Đảng thời gian qua đã đạt những kết quả quan trọng trên tất cả các mặt chính trị, tư tưởng, lý luận; phẩm chất đạo đức; tổ chức, bộ máy... Tuy nhiên, Đại hội XII cũng thẳng thắn thừa nhận, công tác xây dựng Đảng trong 5 năm qua (2011-2015) còn nhiều hạn chế, khuyết điểm⁽¹⁷⁾. Trên tinh thần đó, Đảng ta yêu cầu: kiên quyết, kiên trì tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI; chú trọng xây dựng Đảng về chính trị; đổi mới công tác tư tưởng lý luận; tăng cường rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng. Đây là điểm mới vì trước đây trong công tác xây dựng Đảng chúng ta chỉ chú ý xây dựng về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Đại hội XII nhấn mạnh xây dựng Đảng về đạo đức, đặt nhiệm vụ tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh lên hàng đầu. Tiếp tục đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị. Kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đảng viên. Đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ, coi trọng công tác bảo vệ chính trị nội bộ. Đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng. Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận, tăng cường quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân. Đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng⁽¹⁸⁾.

Có thể nói, những phương hướng nhằm thực hiện mục tiêu tổng thể phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn 2016-2020 đã trình bày ở trên cũng là những phương hướng xây dựng CNXH ở nước ta trong 5 năm tới. Đây là những phương hướng toàn diện, đồng bộ, bao quát được tất cả các lĩnh vực quan trọng nhất của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng, với sự cố gắng, tinh thần tự lực, tự cường, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta nhất định sẽ thực hiện thành công những phương hướng này để sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại như Đại hội XII của Đảng đã đề ra.

__________________

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.76.

(2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), (11), (12), (13), (14), (15), (16), (17), (18) Xem: Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.76, 87, 88-89, 89, 90, 91-96, 102-112, 115-117, 119-123, 126-131, 134-139, 141-145, 147-151, 153-156, 153-166, 175-180, 192, 198-216.

PGS. TS. Trần Văn Phòng

Viện Triết học,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Theo Tạp chí Lý luận Chính trị