Giải pháp nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy

Tóm tắt: Tự phê bình và phê bình thông qua các buổi sinh hoạt cấp ủy là một giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng sinh hoạt cấp ủy, sửa đổi lối làm việc, tăng cường ý thức tổ chức kỷ luật của mỗi cán bộ, đảng viên. Thời gian qua, việc nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy đã đạt được nhiều kết quả, nhưng cũng còn tồn tại nhiều bất cập, hạn chế. Đánh giá thực trạng, phân tích nguyên nhân và đưa ra những giải pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy trong thời gian tới là việc làm rất cần thiết, quan trọng hiện nay.

Từ khóa: tự phê bình, phê bình, sinh hoạt cấp ủy

Chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy hiện nay

Thời gian qua, cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy các cấp cơ bản đã bám sát và tổ chức thực hiện tốt việc sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy theo quy chế làm việc, trong đó coi trọng tự phê bình và phê bình trong thảo luận, tranh luận, chất vấn; tham gia ý kiến sôi nổi, trách nhiệm về các nội dung trong các cuộc họp, hội nghị của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, về thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và giữ gìn phẩm chất đạo đức, lối sống của cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng sinh hoạt, tăng cường sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, của người đứng đầu cấp ủy, nâng cao chất lượng ra nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận hoặc đề ra các chủ trương, nhiệm vụ, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị, công tác xây dựng đảng của đảng bộ.

Cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, trước hết là thường trực cấp ủy, đồng chí bí thư cấp ủy đã bám sát chương trình, kế hoạch công tác nhiệm kỳ, hằng năm, 6 tháng, hằng quý của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, có nhiều đổi mới, năng động, sáng tạo trong chỉ đạo các cơ quan tham mưu, giúp cấp ủy chuẩn bị nội dung, chương trình các kỳ họp cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy có chất lượng, đúng mục tiêu, yêu cầu đề ra. Trong các cuộc họp, hội nghị, hầu hết các đồng chí bí thư đều đã nêu cao vai trò, trách nhiệm, tinh thần tự phê bình và phê bình, gợi mở cho các đồng chí cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy nêu cao ý thức, trách nhiệm trong tự phê bình một cách nghiêm túc, đầy đủ, trung thực, thẳng thắn, đồng thời chú trọng phê bình đối với đồng chí mình công tâm, khách quan, thẳng thắn, thận trọng trên tinh thần dân chủ, thương yêu đồng chí, với phương pháp linh hoạt. Gắn trách nhiệm của cá nhân với trách nhiệm của tập thể cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy.

Nhiều đồng chí cấp ủy viên, một mặt, nêu cao ý thức trách nhiệm trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, đổi mới phương pháp, lề lối, phong cách công tác, đi sâu, đi sát cơ sở, nắm chắc tình hình lĩnh vực, địa bàn được phân công phụ trách và tình hình có liên quan đến lĩnh vực của đồng chí cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ khác theo dõi, phụ trách; mặt khác, trực tiếp tiếp công dân, đối thoại với nhân dân, lắng nghe ý kiến phản ánh, góp ý của quần chúng nhân dân đối với bản thân và các thành viên trong cấp ủy cấp mình, cấp dưới thuộc phạm vi được phân công phụ trách. Từ đó nắm bắt được tương đối đầy đủ thông tin, tình hình, thực hiện tốt việc tự phê bình đối với mình và phê bình đối với công việc của các đồng chí cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy và xác định trách nhiệm của tập thể cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy một cách cụ thể, thiết thực, chuẩn xác với ý thức trách nhiệm xây dựng cao trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, giúp nâng cao chất lượng, hiệu quả tự phê bình và phê bình nói riêng, chất lượng, hiệu quả sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy nói chung.

Hầu hết các đồng chí cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy đều chấp hành nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách theo quy định của Điều lệ Đảng, các quy chế, quy định của Đảng, quy chế làm việc của cấp ủy trong việc tham dự đầy đủ và thảo luận, tranh luận, phê bình, tự phê bình, chất vấn trách nhiệm, nghiêm túc trong các cuộc họp, hội nghị của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy; trong trường hợp vắng mặt cũng nêu cao ý thức trách nhiệm trong việc tham gia ý kiến của mình vào các đề án, báo cáo, các dự thảo văn bản, những nội dung, vấn đề được hỏi liên quan đến chức trách, nhiệm vụ của mình hoặc liên quan đến trách nhiệm của tập thể cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy. Đó cũng là cách tốt trong tự phê bình và phê bình một cách gián tiếp của cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy.

Các cuộc họp kiểm điểm hằng năm, giữa nhiệm kỳ, cuối nhiệm kỳ của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, các cấp ủy viên đã bám sát chỉ đạo của cấp ủy cấp trên (kể cả nội dung được gợi ý kiểm điểm), thực hiện nghiêm túc việc tự phê bình của bản thân về kết quả, ưu điểm, hạn chế, yếu kém, khuyết điểm, nguyên nhân, trách nhiệm, đề ra biện pháp khắc phục, sửa chữa, phấn đấu trong thời gian tiếp theo; phê bình cho đồng chí mình và cho tập thể cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy với ý thức trách nhiệm cao, trên tinh thần xây dựng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, việc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy các cấp thời gian qua còn một số hạn chế, bất cập sau đây cần sớm được khắc phục kịp thời:

Thứ nhất, một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy chưa cải tiến phương pháp, phong cách, lề lối làm việc, sinh hoạt; nội dung, phương pháp điều hành một số kỳ họp, hội nghị chưa được chuẩn bị tốt, chưa có nhiều đổi mới, khoa học, dân chủ, mà còn lúng túng, thiếu linh hoạt, có lúc, có việc chưa bảo đảm nguyên tắc, thủ tục. Chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của các ban tham mưu, của văn phòng cấp ủy, thường trực cấp ủy trong việc giúp cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy chuẩn bị nội dung, chương trình các kỳ họp, hội nghị nên chất lượng, hiệu quả chưa cao.

Thứ hai, một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy chưa phát huy dân chủ trong sinh hoạt, hoạt động nên chưa phát huy được vai trò, trách nhiệm của từng cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ, trước hết là các đồng chí trong thường trực cấp ủy, đồng chí bí thư cấp ủy trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy. Chưa chú trọng đầu tư nghiên cứu, cải tiến nội dung, chương trình, phương pháp tổ chức các kỳ họp, hội nghị cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy bảo đảm có chất lượng, hiệu quả, trong đó có việc tự phê bình và phê bình.

Thứ ba, một số kỳ họp cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy chưa bảo đảm ba tính chất: tính lãnh đạo, tính chiến đấu và tính giáo dục. Nhiều nơi, chưa thường xuyên đề cao, bảo vệ những việc làm đúng, những gương người tốt, việc tốt để làm gương, giáo dục nhằm lan tỏa, nhân rộng những hành động đẹp, dũng cảm; trong khi lại chưa phê bình, kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm minh đối với những khuyết điểm, sai phạm. Nhiều trường hợp do cấp ủy sợ mất thành tích, mất cán bộ nên có tình trạng bao che, dung túng, phê bình qua loa hoặc chỉ nhắc nhở riêng, không đưa ra cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy để kiểm điểm, tự phê bình, phê bình, làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân một cách kịp thời, nghiêm túc, dẫn đến nội bộ mất đoàn kết, gây tâm tư trong cán bộ, đảng viên, gây bức xúc trong dư luận. Tình trạng không chủ động tham gia góp ý, phê bình chân thành, thẳng thắn trong hội nghị, mà sau đó ra ngoài mới nói hoặc nói khác với ý kiến mình đã góp ý, phê bình trong hội nghị còn tồn tại. Có trường hợp không góp ý, phê bình một cách thẳng thắn, chân thành với đồng chí mình mà cố tình bôi nhọ, hạ thấp uy tín của họ bằng cách cung cấp thông tin cho báo chí hoặc viết đơn thư nặc danh.

Nguyên nhân của tình trạng trên là: Một số cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy nhận thức chưa đúng, chưa đầy đủ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đảng bộ, về mục đích, ý nghĩa, yêu cầu, nội dung, phương pháp sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, nên chưa nắm vững và vận dụng, thực hiện tốt việc duy trì, chuẩn bị nội dung, chương trình các kỳ họp, hội nghị bảo đảm chất lượng, đạt kết quả cao. Một số đồng chí trong thường trực cấp ủy chưa gương mẫu nêu cao tinh thần trách nhiệm trong tự phê bình và phê bình, nhất là trong hoạt động chất vấn để thúc đẩy các thành viên cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy nâng cao ý thức tự phê bình với chính mình, phê bình, chất vấn việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của đồng chí mình. Đồng thời, còn một số cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ cấp ủy chưa nhận thức đúng, đầy đủ, chưa thấy hết vai trò, trách nhiệm của mình, nên chưa chủ động chuẩn bị nội dung tham gia hoặc chất vấn trong các kỳ họp, hội nghị cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, chưa mạnh dạn đấu tranh, phê bình đối với những vi phạm hoặc vấn đề đang gây bức xúc trong dư luận. Chưa có quy định cụ thể về nguyên tắc tập trung dân chủ, chế độ tự phê bình và phê bình trong công tác xây dựng đảng nói chung, trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy nói riêng, nên quá trình vận dụng trong tự phê bình và phê bình còn lúng túng, chưa thống nhất. Các quy định về chất vấn và trả lời chất vấn còn bất cập, chưa hoàn chỉnh. Bên cạnh đó, chưa có đầy đủ các quy định về tiêu chí, biện pháp phê bình, nhắc nhở và đánh giá năng lực, trình độ, trách nhiệm, tính tiền phong gương mẫu của cấp ủy viên, ủy viên ban thường vụ sát hợp, có tính định lượng trong việc thực hiện tự phê bình, phê bình, chất vấn trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy. Cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy cấp dưới chưa thực hiện nghiêm việc mời đại diện cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra cấp trên, các cơ quan tham mưu, giúp việc của cấp ủy cấp trên tham dự các cuộc họp, hội nghị của cấp mình theo quy định; cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra cấp trên chưa thường xuyên coi trọng việc kiểm tra, giám sát các kỳ họp, hội nghị của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy cấp dưới, nhất là việc thực hiện kiểm điểm, tự phê bình và phê bình, chất vấn trong hội nghị để có biện pháp nhắc nhở, uốn nắn, chấn chỉnh kịp thời.

Kiểm điểm, đánh giá những hạn chế, khuyết điểm của công tác xây dựng đảng trong 5 năm 2011-2016, Đại hội Đảng lần thứ XII nhận định: “Việc dự báo, hoạch định, lãnh đạo tổ chức thực hiện các nghị quyết, chính sách của Đảng, Nhà nước chưa kịp thời, đồng bộ, hiệu quả; năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của không ít tổ chức đảng còn thấp, có nơi mất sức chiến đấu; công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm thường xuyên; chất lượng sinh hoạt đảng, tính chiến đấu trong tự phê bình, phê bình còn yếu...”¹.

Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy

Để khắc phục các hạn chế, khuyết điểm nêu trên, bảo đảm nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy các cấp, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, tăng cường sự đoàn kết nhất trí, giữ vững kỷ cương, kỷ luật của Đảng, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp chủ yếu sau đây:

Một là, thường xuyên nâng cao nhận thức cho các cấp ủy, tổ chức đảng, trước hết là cấp ủy viên, đặc biệt là bí thư, phó bí thư cấp ủy về vị trí, vai trò, mục đích, ý nghĩa, tác dụng và sự cần thiết của việc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy, nâng cao khả năng “tự đề kháng”, chống sự thoái hóa, biến chất, suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng. Cần đặc biệt coi trọng nâng cao chất lượng tự phê bình, phê bình và chất vấn trong Đảng gắn với việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI và khóa XI về xây dựng Đảng, Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng và của đội ngũ cán bộ, đảng viên, trước hết là từ cấp ủy, cấp ủy viên các cấp để bảo đảm, giữ gìn Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh, đủ sức lãnh đạo thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng.

Hai là, từng cấp ủy viên, nhất là đồng chí bí thư, phó bí thư cấp ủy phải thực sự gương mẫu đi đầu trong công tác sinh hoạt, nêu cao ý thức tự phê bình đối với bản thân và phê bình đồng chí mình, tổ chức mình một cách kịp thời, dân chủ, trung thực, chân thành, nghiêm túc trong các cuộc họp, hội nghị; không nể nang, né tránh, không “dĩ hòa vi quý”. Sẵn sàng tiếp nhận ý kiến góp ý phê bình của đồng chí mình, của cấp dưới và nhân dân để tiếp thu, sửa chữa, khắc phục, phấn đấu vươn lên ngày càng tiến bộ, không định kiến, mặc cảm hoặc thù ghét.

Ba là, để bảo đảm mở rộng và phát huy dân chủ trong Đảng nói chung, trong sinh hoạt đảng (sinh hoạt cấp ủy, sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt của các tổ chức đảng,..) nói riêng, cần phải cụ thể hóa quy chế thực hiện dân chủ trong Đảng, quy định rõ quyền dân chủ của tổ chức đảng, đảng viên, cấp ủy viên các cấp để có cơ sở pháp lý bảo đảm cho việc thực hiện đúng nguyên tắc, quan điểm, quy trình, thủ tục nhằm thống nhất nhận thức và hành động của các cấp ủy, cấp ủy viên. Đề nghị Bộ Chính trị, Ban Bí thư sớm chỉ đạo nghiên cứu cụ thể hóa nguyên tắc tập trung dân chủ và nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong Đảng thành các quy định, quy chế cụ thể của Đảng để tạo cơ sở pháp lý, điều kiện thuận lợi cho các cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, cấp ủy viên các cấp thực hiện nghiêm túc, thống nhất trong toàn Đảng. Khắc phục tình trạng trong một thời gian dài không có quy định mang tính pháp lý, gây nên tình trạng khó khăn, lúng túng, không thống nhất trong tổ chức thực hiện, hoặc tuy có thực hiện nhưng không bảo đảm nguyên tắc, phương pháp, thủ tục, việc thực hiện còn mang tính hình thức, kém hiệu quả.

Bốn là, hoàn chỉnh cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát cơ chế chất vấn trong Đảng để bảo đảm mở rộng, phát huy dân chủ và giám sát chặt chẽ tổ chức đảng, đảng viên, cấp ủy viên, đảng viên các cấp chấp hành nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, nguyên tắc tự phê bình, phê bình, chất vấn trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy các cấp, góp phần ngăn ngừa việc lạm quyền, lộng quyền, tranh đoạt quyền hoặc độc đoán, chuyên quyền, gia trưởng trong một số cán bộ chủ chốt, nhất là người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền ở các cấp.

Năm là, có cơ chế, biện pháp tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến việc thực hiện tự phê bình, phê bình, chất vấn trong sinh hoạt của Đảng nói chung, sinh hoạt cấp ủy các cấp nói riêng để nâng cao nhận thức cho cấp ủy, cấp ủy viên, từ đó thống nhất nhận thức và hành động, đạt chất lượng, hiệu quả cao. Công tác thi đua - khen thưởng, biểu dương cũng như phê bình, nhắc nhở hoặc xem xét trách nhiệm cần phải thực hiện nghiêm túc, kịp thời, thường xuyên đối với thực hiện tự phê bình và phê bình, chất vấn trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy.

Sáu là, việc xử lý các cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên, cấp ủy viên các cấp thực hiện không nghiêm hoặc vi phạm trong tự phê bình, phê bình, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong sinh hoạt, hoạt động cần phải có chế tài cụ thể để theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện và xem xét, xử lý khi có vi phạm. Đưa việc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt cấp ủy của tập thể và cá nhân từng cấp ủy viên thành chỉ tiêu thi đua, tiêu chí đánh giá phân loại cấp ủy, cấp ủy viên trong sạch, vững mạnh hằng năm.

Bảy là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra cấp trên đối với cấp ủy, tổ chức đảng cấp dưới, cấp ủy viên trong việc chấp hành nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, tự phê bình, phê bình, chất vấn trong sinh hoạt đảng, sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy; động viên, khen thưởng hoặc xử lý, chấn chỉnh để giáo dục và răn đe, phòng ngừa vi phạm kịp thời. Cần tổ chức các lớp bồi dưỡng về phương thức lãnh đạo của Đảng, của cấp ủy, về nghiệp vụ công tác cấp ủy để giúp các đồng chí mới tham gia cấp ủy có đủ khả năng, điều kiện hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, trong đó nêu cao trách nhiệm và thực hiện tốt chế độ tự phê bình, phê bình và chất vấn trong sinh hoạt cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy.

Cao Văn Thống

Ủy ban Kiểm tra Trung ương

1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, 2016, tr. 45.