Nguyễn Hữu Tiến - Người đầu tiên vẽ lá cờ Tổ quốc

Tại Hội nghị tân trào chuẩn bị Tổng khởi nghĩa năm 1945, Quốc dân Đại hội đã nhất trí chọn lá cờ mà Nguyễn Hữu Tiến vẽ làm lá cờ của cách mạng Việt Nam. Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa họp vào tháng 3/1946, đã quyết định lấy lá cờ đỏ sao vàng làm Quốc kỳ của nước ta và giữ cho đến tận ngày nay.

Đồng chí Nguyễn Hữu Tiến (thường được gọi là giáo Hoài) sinh ngày 03/3/1901 trong một gia đình viên chức nghèo ở làng Lũng Xuyên, huyện Duy Tiên (nay thuộc xã Tiên Thắng, huyện Duy Tiên), tỉnh Hà Nam.

Sớm có lòng yêu nước, thương dân, trong thời gian mở trường dạy học ở quê nhà, ông đã đem lòng yêu quê hương, đất nước giáo dục cho thanh niên. Năm 1927, Nguyễn Hữu Tiến tham gia hoạt động cách mạng ở địa phương và được kết nạp vào Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội. Cuối năm 1929, ông gia nhập Đông Dương Cộng sản Đảng và là một trong những người thành lập chi bộ cộng sản đầu tiên ở huyện Duy Tiên. Sau đó, ông được bầu làm Phó Bí thư Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Nam (23/01/1931).

Ngày 25/5/1931, do có kẻ phản bội, ông bị bắt ở Hà Nội, bị thực dân Pháp kết án tù khổ sai chung thân và đày đi Sơn La, sau đó đày ra Côn Đảo vào cuối năm 1933. Tháng 4/1935, ông cùng với một số đồng chí khác vượt ngục thành công và trở về hoạt động ở vùng Hậu Giang với bí danh là Quế Lâm. Một thời gian sau, ông được bầu vào Xứ ủy Nam Kỳ và được phân công làm Bí thư liên tỉnh Đảng bộ Long Xuyên - Châu Đốc - Hà Tiên - Rạch Giá. Mùa đông năm 1939, để chuẩn bị tài liệu cho Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 6 họp vào tháng 11/1939 tại Hóc Môn - Bà Điểm, ông được phân công phụ trách công tác tuyên huấn của Xứ ủy Nam Kỳ. Và cũng chính trong thời gian này, hình ảnh lá cờ Tổ quốc mà ông nung nấu từ bao lâu, nay mới có dịp được thể hiện. Ý tưởng về lá cờ đỏ sao vàng của ông đã được bàn bạc, trao đổi, được sự nhất trí của đồng chí Nguyễn Văn Cừ (lúc đó là Tổng Bí thư của Đảng) và đồng chí Võ Văn Tần (lúc đó là Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ).

Thời gian sau, truyền đơn, cờ, khẩu hiệu, v.v. để tuyên truyền cho cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ diễn ra được ông cùng Ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam Kỳ ráo riết chuẩn bị. Hình ảnh lá cờ Tổ quốc có ngôi sao vàng năm cánh lần đầu tiên hiện ra trước mắt ông.

Giữa đêm đen, gương mặt Nguyễn Hữu Tiến tụ sáng trước đèn, ông nghiêng người trên phiến đá in. Hình tượng cờ Tổ quốc hiện dần lên theo bàn tay đưa lượn thận trọng, lẹ làng. Lá cờ có nền đỏ và ngôi sao vàng năm cánh, thể hiện ý tưởng máu đỏ, da vàng, tượng trưng cho dân tộc và sự đoàn kết các tầng lớp nhân dân bao gồm: sĩ, nông, công, thương, binh... trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Trong tim anh, trái tim từng ấp ủ ước mơ từ thuở thiếu thời một hồn thiêng sông núi, cũng đã bừng lên sắc cờ chói lọi! Và hình ảnh lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc xuất hiện trong dòng suy nghĩ của ông cuồn cuộn như sóng triều dâng, truyền cảm hứng cho ông viết lên những vần thơ:

“...Hỡi những ai máu đỏ da vàng

Hãy chiến đấu dưới cờ thiêng tổ quốc

Nền cờ thắm máu đào vì nước,

Sao vàng tươi da của giống nòi

Đứng lên mau! Hồn nước gọi ta rồi..

Đoàn kết lại như sao vàng năm cánh” (1)

Mẫu cờ đỏ sao vàng này đã được lãnh đạo Xứ ủy Nam Kỳ nhất trí sử dụng cho công tác tuyên truyền của Đảng. Ít lâu sau, cơ quan tuyên truyền của Xứ ủy Nam Kỳ bị lộ, Nguyễn Hữu Tiến cùng với đồng chí Nguyễn Thị Minh Khai bị bắt ở Sài Gòn - Chợ Lớn vào ngày 30/7/1940 và bị thực dân Pháp kết án tử hình ngày 17/5/1941. Khởi nghĩa Nam Kỳ thất bại, bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu và bị khủng bố rất tàn bạo. Hàng ngàn chiến sĩ cách mạng bị bắt bớ, tù đày. Ở trong tù, ông cùng các đồng chí của mình, cũng đã biết được rằng, lá cờ của Tổ quốc, lá cờ đỏ sao vàng đã tung bay giữa bầu trời trong những ngày Nam Kỳ khởi nghĩa.

Đồng chí Nguyễn Hữu Tiến (1901-1941)

Sáng sớm ngày 28/8/1941, ông cùng 6 đồng chí cộng sản trung kiên của Đảng Cộng sản Việt Nam hiên ngang đi ra pháp trường Hóc Môn - Gia Định. Đó là những đồng chí lãnh đạo của giai cấp công nhân, những người con ưu tú của Đảng ta (Nguyễn Văn Cừ, Phan Đăng Lưu, Võ Văn Tần, Nguyễn Thị Minh Khai,...).

Ông ngã xuống, máu đào của ông hòa cùng máu đào của hàng vạn chiến sĩ cách mạng của Đảng, của dân tộc đã nhuộm đỏ lá cờ Tổ quốc. Lá cờ mà Nguyễn Hữu Tiến vẽ đã trở thành cờ hiệu của phong trào Việt Minh. Tại Hội nghị Tân trào chuẩn bị Tổng khởi nghĩa năm 1945, Quốc dân Đại hội đã nhất trí chọn lá cờ mà Nguyễn Hữu Tiến vẽ làm lá cờ của cách mạng Việt Nam. Sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa họp vào tháng 3/1946, đã quyết định lấy lá cờ đỏ sao vàng làm Quốc kỳ của nước ta và giữ cho đến tận ngày nay.

Mẫu cờ Tổ quốc

Năm 1993, để ghi công của đồng chí Nguyễn Hữu Tiến, Tỉnh ủy Hà Nam đã cho xây dựng Nhà lưu niệm Đồng chí Nguyễn Hữu Tiến. Hiện tại, nơi này do người con gái duy nhất của Nguyễn Hữu Tiến là bà Nguyễn Thị Xu trông nom. Trong Nhà lưu niệm có treo một bức tranh sơn dầu của cố nhạc sĩ Văn Cao vẽ cảnh Nguyễn Hữu Tiến đang ngồi vẽ lá cờ đỏ sao vàng. Hiện tại, phần mộ nhà cách mạng Nguyễn Hữu Tiến được an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Long Bình, Quận 9).

Trong suốt chiều dài lịch sử cách mạng Việt Nam, hình ảnh lá cờ Tổ quốc tung bay trong niềm vui chiến thắng đã khẳng định, gợi nhắc những mốc son vĩ đại của toàn dân tộc. Trân trọng và biết ơn người đã thắp sáng hình ảnh đó - nhà cách mạng Nguyễn Hữu Tiến đã để lại cho dân tộc hôm nay và mãi mãi về sau hình mẫu lá cờ đỏ sao vàng - lá cờ Tổ quốc Việt Nam.

(1) Sơn Tùng: Nguyễn Hữu Tiến, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 1981.