Nguyễn Hoàng - Người mở cõi

Chúa Nguyễn Hoàng chọn vùng đất Quảng Trị để dựng nghiệp này đã 455 năm và ông cũng qua đời ở đây từ 400 năm trước. Hơn bốn thế kỷ đã qua, đất nước có nhiều biến đổi và phát triển. Từ vùng đất Thuận - Quảng dưới thời chúa Nguyễn Hoàng nay có cả một lãnh thổ phía Nam của Tổ quốc mà khởi nguồn từ năm 1611, ông đã lập phủ Phú Yên, hai năm trước khi chúa qua đời.

Thành cổ Quảng Trị

Có được một Đàng Trong phát triển đủ sức đối đầu với Đàng Ngoài nhưng cũng từ đó đã tạo nên thế đất nước bị chia cắt. Trong nỗi đau bị áp bức và chia cắt đó, phong trào Tây Sơn ra đời đã xóa bỏ ranh giới sông Gianh, tái lập nền thống nhất đất nước. Nhưng mọi sự chuẩn bị để một nước Đại Việt thống nhất và thịnh vượng của vua Quang Trung đành phải dở dang sau khi nhà vua qua đời khi tuổi chưa đầy 40 (1792). Trên cơ sở đó, 10 năm sau, Nguyễn Ánh thành lập vương chiều Nguyễn, người kế tục sự nghiệp của chúa Nguyễn nay đã hoàn thành công cuộc thống nhất đất nước.

Các chúa Nguyễn có công mở nước, Tây Sơn và nhà Nguyễn có công thống nhất đất nước để Việt Nam có lãnh thổ của ngày hôm nay mà bước khởi đầu được tạo lập là Phú Yên vào năm 1611, lúc Nguyễn Hoàng còn đóng đô tại Dinh Cát, Quảng Trị. Với ý nghĩa đó, ngày 25-9-2013, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị và Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam chủ trì tổ chức Hội thảo khoa học Quảng Trị - Đất dựng nghiệp của chúa Nguyễn Hoàng (1558 - 1613), Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế là đơn vị phối hợp tổ chức và chịu trách nhiệm về nội dung hội thảo.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học tham gia Hội thảo, chúng tôi đã chọn một số bài cùng một số bài đã đăng trên tạp chí Huế - Xưa và Nay, và bổ sung một số bài mới phù hợp với chủ đề cuốn sách Nguyễn Hoàng - Người mở cõi để xuất bản nhằm đáp ứng yêu cầu của bạn đọc ở trong và ngoài nước.

Đây là công trình khoa học có nhiều đóng góp về tư liệu cũng như những nhận thức mới về nhân vật lịch sử Nguyễn Hoàng với vùng đất Đàng Trong.

Lịch sử Việt Nam thế kỷ XX đã tạo nên một thế hệ anh hùng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, thì ba thế kỷ trước đây đã xuất hiện một thế hệ anh hùng mở cõi “Làm trai cho đáng nên trai, Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng tường” mà Nguyễn Hoàng là người tiên phong, tạo nên bước ngoặt lịch sử của công cuộc mở cõi đó.

Có được công trình khoa học này, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế xin trân trọng cám ơn Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, cơ quan chủ trì Hội thảo, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Quảng Trị và Ủy ban nhân dân huyện Triệu Phong, đơn vị tổ chứ Hội thảo Khoa học Quảng Trị - Đất dựng nghiệp của chúa Nguyễn Hoàng (1558 - 1613). Xin chân thành cám ơn GS. VSTT. NGND. Phan Huy Lê đã tham gia chủ trì Hội thảo, có bài phát biểu trong phiên khai mạc và tổng kết trong phiên bế mạc hội thảo và đảm nhận đồng chủ biên cuốn sách. Cám ơn Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật và các tác giả đã nhiệt thành cộng tác để cuốn sách Nguyễn Hoàng - Người mở cõi được xuất bản vào dịp kỷ niệm 400 năm ngày mất của ông.

PGS. TS. ĐỖ BANG

Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Tỉnh Thừa Thiên Huế

Trích trong cuốn sách "Nguyễn Hoàng - Người mở cõi",

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 7-2014