Quan điểm về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong cuốn sách của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Trong cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một vấn đề lớn, có ý nghĩa chỉ đạo tổng thể, mang tính nền tảng về lý luận và thực tiễn, có nội hàm sâu sắc, chặt chẽ, logic và hệ thống. Cuốn sách của Tổng Bí thư làm rõ đặc trưng, nguyên tắc, ý nghĩa lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xây dựng “dựa trên nền tảng lợi ích chung của toàn xã hội hài hòa với lợi ích chính đáng của con người, khác hẳn về chất so với các xã hội cạnh tranh để chiếm đoạt lợi ích riêng giữa các cá nhân và phe nhóm. Ảnh: vietnamplus.vn

1. Quan điểm về Nhà nước pháp quyền trong cuốn sách của Tổng Bí thư là sự kế thừa tinh hoa văn hóa nhân loại, giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân

Lý luận lịch sử nhà nước đến nay đã cho thấy, nhà nước pháp quyền là một giá trị tiến bộ của nhân loại. Bởi lẽ nhà nước pháp quyền đề cao giá trị của pháp luật, thể hiện ước muốn, khát vọng của con người về một xã hội dân chủ và bình đẳng.

Các quan điểm về nhà nước pháp quyền đã được manh nha, khởi xướng từ thời kỳ cổ đại và nó được khôi phục, hoàn thiện, nâng cao, phát triển thành một trào lưu tư tưởng trong thời kỳ cách mạng tư sản bởi các học giả tư sản tự do mà tiêu biểu là Lốccơ, Môngtécxkiơ, Can, Hêghen. Tư tưởng về nhà nước pháp quyền đã trở thành tài sản trí tuệ chung của nhân loại¹.

Việc nghiên cứu về nhà nước pháp quyền ở các nước xã hội nghĩa được bắt đầu khi Liên Xô (cũ) và các nước xã hội chủ nghĩa thực hiện cải tổ, đổi mới (khoảng giữa thập niên 80, thế kỷ XX). Các nhà khoa học không chỉ nghiên cứu một cách toàn diện và sâu sắc tư tưởng về nhà nước pháp quyền trong lịch sử, từ nguồn gốc, nội dung, giá trị khoa học đến những hạn chế, xu hướng phát triển của nó, mà còn luận giải để đưa ra căn cứ khẳng định có thể xây dựng được nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trên cơ sở tiếp thu, vận dụng và phát triển những nhân tố hợp lý trong tư tưởng về nhà nước pháp quyền của các thời đại trước.

Quan điểm về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa còn được thể hiện trong các bài nói, bài viết của các nhà lãnh đạo của các đảng cộng sản và nhà nước xã hội chủ nghĩa. Tư tưởng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cũng được chính thức đưa vào văn kiện đại hội của các đảng cộng sản².

Trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng”, V.I.Lênin đã vạch ra những con đường phát triển cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa là mở rộng dân chủ, thu hút quần chúng tham gia vào quản lý nhà nước, nhà nước là một công cụ, phương tiện, là một biểu hiện tập trung trình độ dân chủ của nhân dân lao động. Gọi là nhà nước xã hội chủ nghĩa bởi vì nó là công cụ để xây dựng chủ nghĩa xã hội, cơ quan thể hiện ý chí, nguyện vọng của nhân dân.

Tiếp thu, vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân là một nội dung cốt lõi trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Người khẳng định: “Nước ta là một nước dân chủ. Mọi công việc đều vì lợi ích của dân mà làm”³; “Chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là người làm chủ”; “Chính phủ là công bộc của dân. Các công việc của Chính phủ làm phải nhằm vào một mục đích duy nhất là mưu tự do hạnh phúc cho mọi người. Cho nên Chính phủ nhân dân bao giờ cũng phải đặt quyền lợi dân lên trên hết thảy. Việc gì có lợi cho dân thì làm. Việc gì có hại cho dân thì phải tránh”⁴.

Người khẳng định, toàn bộ quyền lực nhà nước đều từ nhân dân mà có; bộ máy nhà nước được thiết lập là để thừa hành ý chí, nguyện vọng của nhân dân; pháp luật là công cụ bảo vệ, thực hiện quyền lợi chính đáng của nhân dân. Những nội dung này đã tạo nên tư tưởng pháp quyền tiến bộ, dân chủ và nhân văn sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Xuất phát từ hoàn cảnh lịch sử cụ thể, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là kết quả của quá trình đấu tranh cách mạng, phát triển lý luận, thực tiễn lâu dài và có những đặc điểm riêng.

Quan điểm về "nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa" được Đảng ta chính thức đề cập tại Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII (tháng 11-1991): "Xây dựng nhà nước pháp quyền, tổ chức và quản lý theo nguyên tắc tập trung dân chủ, cả nước là một chỉnh thể, thống nhất quốc gia, thống nhất thị trường. Nhà nước ta phải được xây dựng với đầy đủ tính pháp quyền cả trên ba mặt lập pháp, hành pháp và tư pháp"⁵.

Nhiệm vụ xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân lần đầu tiên được chính thức đưa vào Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII tại Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ. Trong đó, Đảng khẳng định: "Tiếp tục xây dựng và từng bước hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Đó là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, quản lý mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, đưa đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhà nước pháp quyền Việt Nam được xây dựng trên cơ sở tăng cường, mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân, lấy liên minh giữa giai cấp công nhân với nông dân và tầng lớp trí thức làm nền tảng, do Đảng ta lãnh đạo"⁶. Kể từ đó đến nay, tư duy lý luận của Đảng ta về nhà nước pháp quyền đã dần được hoàn thiện.

Cụ thể hóa đường lối của Đảng, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “1. Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân; 2. Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức; 3. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (Điều 2).

Trong cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã tiếp thu tinh hóa văn hóa nhân loại, kế thừa giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, kết hợp trên cơ sở đánh giá, tổng kết, phát triển lên một tầm cao mới lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. “Trong chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa, mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân là mối quan hệ giữa các chủ thể thống nhất về mục tiêu và lợi ích; mọi đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật và hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Mô hình chính trị và cơ chế vận hành tổng quát là Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ”.

Quan điểm về Nhà nước pháp quyền mà Tổng Bí thư đề cập trong cuốn sách đã đánh dấu sự hoàn thiện và trưởng thành không ngừng lý luận về xây dựng nhà nước và hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Về đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong cuốn sách của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Trong cuốn sách, Tổng Bí thư đã phân tích rõ: “nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa về bản chất khác với nhà nước pháp quyền tư sản là ở chỗ: pháp quyền dưới chế độ tư bản chủ nghĩa về thực chất là công cụ bảo vệ và phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản, còn pháp quyền dưới chế độ xã hội chủ nghĩa là công cụ thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm và bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân. Thông qua thực thi pháp luật, Nhà nước bảo đảm các điều kiện để nhân dân là chủ thể của quyền lực chính trị, thực hiện chuyên chính với mọi hành động xâm hại lợi ích của Tổ quốc và nhân dân”⁷.

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự điều chỉnh tối cao của pháp luật. Pháp luật bảo đảm cho mọi quyền và lợi ích chính đáng của người dân được thực hiện một cách công khai, minh bạch, hiệu quả, bình đẳng. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được xây dựng “dựa trên nền tảng lợi ích chung của toàn xã hội hài hòa với lợi ích chính đáng của con người, khác hẳn về chất so với các xã hội cạnh tranh để chiếm đoạt lợi ích riêng giữa các cá nhân và phe nhóm”⁸. Trong chế độ xã hội chủ nghĩa, cơ chế vận hành tổng quát là Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân là mối quan hệ giữa các chủ thể thống nhất về mục tiêu; trong đó, vị trí làm chủ thuộc về nhân dân. Do vậy, Tổng Bí thư yêu cầu phải kiên trì đường lối lấy nhân dân làm trung tâm, là động lực, là nguồn sức mạnh trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

“Tính nhân dân” là yêu cầu không thể thiếu trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Bảo đảm được “tính nhân dân” thì mới bảo đảm được “tính dân chủ” thực sự trong đời sống xã hội. Dân chủ được xác định là gốc của nhiệm vụ xây dựng nhà nước pháp quyền và cũng là bản chất của chế độ chính trị, là mục tiêu, là động lực trong quá trình xây dựng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọngkhẳng định: “Dân chủ là bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội; xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa”⁹; “Tôi cho rằng, bản chất cốt lõi nhất của dân chủ là bảo đảm để quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”(10). Luận điểm này là sự kế thừa truyền thống “lấy dân làm gốc”, coi trọng sức dân trong truyền thống lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Điều này làm nên đặc trưng khác biệt cơ bản nhất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam so với các nhà nước pháp quyền tư sản, để Nhà nước không phải là công cụ “để chiếm đoạt lợi ích riêng giữa các cá nhân và phe nhóm”¹¹ mà là công cụ để bảo đảm, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mọi tầng lớp nhân dân.

Quan điểm “lấy dân làm gốc”, xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân được thể hiện rất rõ trong mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam mà cuốn sách của Tổng Bí thư đã đề cập. Cụ thể là: “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới”¹².

Muốn bảo đảm được đặc trưng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân theo quan điểm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Việt Nam cần đẩy mạnh việc xây dựng hệ thống pháp chế khoa học, bảo đảm quyền công dân không bị xâm phạm, mở rộng quyền được biết, được tham gia, được bày tỏ, được giám sát của nhân dân; bảo đảm đa số nhân dân tham gia kiểm tra, giám sát mọi hoạt động trong xã hội bằng nhiều hình thức dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Đồng thời, cần đẩy mạnh việc thực thi pháp luật nghiêm minh, tích cực đáp ứng những yêu cầu và mong đợi mới của nhân dân; có hệ thống nghiên cứu, hoạch định và giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong lĩnh vực nhà nước và pháp luật mà nhân dân đã phản ánh. Cải cách toàn diện hệ thống lập pháp, tư pháp, hành pháp, phấn đấu làm cho người dân được hưởng nền dân chủ, công bằng, công khai, minh bạch, bình đẳng. Cần thúc đẩy toàn dân tuân thủ pháp luật, thúc đẩy sự hài hòa và ổn định xã hội, cũng như thúc đẩy việc hình thành một môi trường pháp lý tốt nhất cho mọi hoạt động của xã hội.

3. Về nguyên tắc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong cuốn sách của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Là đội tiên phong của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam là tổ chức chính trị duy nhất có khả năng và điều kiện lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước có tầm quan trọng và ý nghĩa quyết định đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tính giai cấp trong Nhà nước và hệ thống pháp luật của đất nước.

Pháp luật xã hội chủ nghĩa phải thể hiện tính chất giai cấp công nhân chủ yếu bằng những quy định về cơ cấu tổ chức, phương hướng, mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp hoạt động của bộ máy nhà nước; quyền, lợi ích hợp pháp của công dân và những bảo đảm cho các quyền, lợi ích đó; những biện pháp tổ chức thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp luật vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Đảng lãnh đạo Nhà nước một cách toàn diện từ chính trị, tư tưởng, tổ chức, cán bộ đến những lĩnh vực hoạt động cụ thể của nhà nước. Chính vì thế, Tổng Bí thư đề cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trên cơ sở quản lý toàn diện đất nước bằng pháp luật.

Đồng thời, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng cho rằng: “Trong chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa, mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân là mối quan hệ giữa các chủ thể thống nhất về mục tiêu và lợi ích; mọi đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật và hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Mô hình chính trị và cơ chế vận hành tổng quát là Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ”¹³.

Trong chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm thay Nhà nước. Vì thế, cần phân định rõ nhiệm vụ, chức năng giữa Đảng với Nhà nước, sao cho Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng không làm thay Nhà nước, còn Nhà nước phát huy được hiệu lực nhưng vẫn tuân theo đường lối, chủ trương của Đảng, đây là điều kiện chính trị quan trọng để công dân thực hiện đúng đắn và có hiệu quả quyền làm chủ nhà nước.

Muốn vậy, cần hoàn thiện hệ thống và cơ chế làm việc để Đảng lãnh đạo toàn diện đất nước theo pháp luật, đẩy mạnh thể chế hóa, bảo đảm hiệu lực thực hiện đường lối, chính sách của Đảng thông qua pháp luật, bảo đảm phương hướng điều hành đất nước toàn diện bằng pháp luật; phù hợp với tình hình thực tiễn của đất nước; không sao chép, rập khuôn mô hình, cách làm của bất cứ quốc gia nào.

Mặt khác, trong cuốn sách, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhìn nhận việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong tổng thể chung của đổi mới hệ thống chính trị đất nước trên tinh thần thượng tôn pháp luật. Bởi lẽ, lãnh đạo, điều hành đất nước là sự nghiệp có tính hệ thống, bao trùm, phải được xem xét một cách toàn diện, nắm được những trọng điểm và hoạch định một cách tổng thể. Tổng Bí thư nhấn mạnh các nhiệm vụ: “xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện”¹⁴phải đồng thời thực hiện trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.Cần phấn đấu hình thành hệ thống quy phạm pháp luật hoàn chỉnh, hiệu quả, hệ thống giám sát chặt chẽ, hệ thống cơ quan bảo vệ pháp luật vững chắc. Cần coi trọng hơn nữa tính hệ thống, liêm chính, minh bạch; đẩy mạnh toàn diện pháp chế khoa học, thực thi pháp luật nghiêm minh, công minh, giải quyết những mâu thuẫn, vướng mắc nổi cộm trong cả ba nhánh lập pháp, hành pháp, tư pháp và thực hành pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Điều này đã từng được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, nhấn mạnh trong bài phát biểu tại lễ kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống ngành Tư pháp (ngày 24-8-2015): “Chúng ta xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa - một nhà nước thực sự kiến tạo khuôn khổ thể chế, pháp luật cho sự phát triển của đất nước, của dân tộc…. Hệ thống pháp luật phải bảo đảm cho Nhà nước vận hành thông suốt, vừa tiếp nhận, phát triển những giá trị đã được khẳng định của văn minh nhân loại, vừa phải phù hợp với những giá trị tốt đẹp của truyền thống Việt Nam, phù hợp với yêu cầu của chế độ ta, đất nước ta trong giai đoạn phát triển mới. Đây là vấn đề có tính nguyên tắc, rất hệ trọng”¹⁵.

Nước ta đang trong quá trình quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội với nhiều bước đi, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội đan xen nhau, có sự đấu tranh giữa cái cũ và cái mới,trong bối cảnh quốc tế có những biến đổi to lớn và sâu sắc, thì hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, nghiêm minh là điều kiện bảo đảm lợi ích cơ bản và quyền làm chủ đất nước của nhân dân. Hệ thống pháp luật là xương sống của hệ thống quản trị quốc gia; thực tiễn đã chứng minh rằng, chỉ khi đất nước được quản lý bởi nhà nước pháp quyền thì việc hiện đại hóa hệ thống quản trị và năng lực quản trị đất nước mới có thể thực hiện được. Chính vì vai trò quan trọng đó nên Tổng Bí thư xem việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp quyền xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ quan trọng, cơ bản, cần phải thực hiện bằng một quyết tâm chính trị rất lớn.

Để bảo đảm nguyên tắc Đảng lãnh đạo xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam gắn với đổi mới hệ thống chính trị trên tinh thần thượng tôn pháp luật, chúng ta cần thực hiện cải cách, hoàn thiện bộ máy nhà nước một cách toàn diện, sâu sắc; hoàn thiện hệ thống pháp luật đạt được các tiêu chuẩn toàn diện, đồng bộ, khoa học, thực tiễn; tổ chức tốt việc thực hiện pháp luật và thực hiện pháp luật một cách đầy đủ, nghiêm chỉnh và thống nhất; bảo vệ pháp luật có hiệu quả.

4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc trong quan điểm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân

Công cuộc xây dựng nghĩa xã hội ở nước ta đang bước sang một thời kỳ mới, đất nước ta đã có bước phát triển mạnh mẽ, toàn diện hơn sau hơn 35 năm đổi mới. “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”¹⁶.Tuy nhiên, bối cảnh tình hình thế giới, khu vực diễn biến phức tạp, khó dự báo vàđang có những thay đổi nhanh chóng chưa từng thấy; đất nước ta đang đứng trước nhiều thuận lợi, thời cơ và cũng phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức đan xen, nhiều vấn đề mới đặt ra phải giải quyết. Ở một giai đoạn lịch sử quan trọng như vậy, quan điểm về nhà nước pháp quyền của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được đặt ra trong cuốn sách có giá trị hết sức đặc biệt, góp phần tiếp tục thúc đẩy toàn diện việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhằm thực hiện các mục tiêu, chiến lược phát triển đất nước trong tình hình mới.

Những vấn đề về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà Tổng Bí thư đưa ra trong cuốn sách hoàn toàn phù hợp với quan điểm và phương hướng mà Đảng đề ra tại Đại hội XIII, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị với những nội dung chủ yếu như nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước; xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức...

Văn kiện Đại hội XIII nêu rõ yêu cầu: “Hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm phát huy mạnh mẽ dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ của nhân dân; đồng thời tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội, trước hết là việc thực thi tinh thần “thượng tôn pháp luật”, gương mẫu tuân theo pháp luật, kỷ cương và thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và tổ chức chính trị - xã hội các cấp, của cán bộ, đảng viên; tăng cường đại đoàn kết toàn dân tộc”¹⁷.

Có thể nói, quan điểm về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là kết quả của sự tiếp thu, vận dụng và phát triển sáng tạo tinh hóa văn hóa nhân loại; kế thừa giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện của cách mạng Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Quan điểm này thể hiện tầm tư duy lý luận sắc sảo, tư duy chiến lược toàn diện, có giá trị to lớn cả về lý luận và thực tiễn, góp phần tiếp tục xây dựng, hoàn thiện, phát huy hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thúc đẩy hiện đại hóa hệ thống chính trị ở nước ta trong thời kỳ mới, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết của quá trình phát triển đất nước, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

1,2. PGS, TS Vũ Trọng Lâm (chủ biên): Giáo trình Lý luận chung về nhà nước và pháp luật (Dành cho đào tạo đại học, sau đại học và trên đại học ngành Luật), Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2022, tr.132, 226.

3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.397.

4. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.21.

5. ĐCSVN: Văn kiện Đảng toàn tập, t.51, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr.463.

6. ĐCSVN: Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t.53, tr.224.

7, 8,9,11,12, 13, 14. Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2022, tr.29, 28, 28, 28, 24, 28, 25.

10, 15. Nguyễn Phú Trọng: Vững tin vào sự lãnh đạo của Đảng khó khăn nào cũng vượt qua, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,tr.751, 435-436.

16, 17.  ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,tr.25, 202.

Theo Tạp chí Lý luậnchính trị