Tình hình kinh tế - xã hội năm 2015, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016

Năm 2015 có thể coi là năm có ý nghĩa bản lề trong thế kỷ XXI bởi là năm cuối cùng của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015, cũng là năm đánh dấu công cuộc Đổi mới của nước ta bước sang năm thứ 30. Vì thế, việc đánh giá tình hình kinh tế - xã hội năm 2015 có ý nghĩa quan trọng, nó giúp chúng ta có cơ sở thực tiễn để vạch ra kế hoạch 5 năm tiếp theo và trước mắt là kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016.

Kinh tế Việt Nam 2016 dự đoán tăng trưởng nhanh thứ 2 châu Á. Ảnh TTXVN.

1. Tình hình kinh tế - xã hội năm 2015

Năm 2015 là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015, năm có nhiều sự kiện trọng đại của đất nước. Tình hình thế giới và khu vực năm qua có nhiều diễn biến khó đoán định: tranh chấp chủ quyền biển, đảo trong khu vực và trên Biển Đông diễn ra rất phức tạp và gay gắt; kinh tế thế giới phục hồi chậm; giá dầu thô giảm mạnh, giá nhiều loại hàng hoá cơ bản tiếp tục giảm; tình trạng giá của đồng Nhân dân tệ, suy giảm tăng trưởng của một số nền kinh tế lớn, thiên tai, hạn hán, dịch bệnh... đã tác động tiêu cực đến kinh tế nước ta. Trong bối cảnh đó, với sự nỗ lực, chủ động của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, tình hình kinh tế - xã hội nước ta vẫn có chuyển biến tích cực và đạt nhiều kết quả quan trọng trên hầu hết các lĩnh vực.

Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát khoảng 2%, tỷ lệ thấp nhất trong 15 năm qua. Các cân đối lớn của nền kinh tế cơ bản được bảo đảm. Sản xuất kinh doanh tiếp tục phục hồi, tăng trưởng kinh tế dự kiến đạt hơn 6,5%, vượt kế hoạch đề ra (Năm 2011: 6,24%, năm 2012: 5,25%, năm 2013: 5,24%, năm 2014: 5,98%). Việc triển khai, thực hiện ba đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng được đẩy mạnh và đạt một số kết quả tích cực bước đầu. Văn hóa, xã hội có tiến bộ; an sinh xã hội được bảo đảm; phúc lợi xã hội và đời sống nhân dân tiếp tục được cải thiện; chính sách ưu đãi người có công được triển khai thực hiện có hiệu quả; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 4,5%. Quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu đạt một số kết quả bước đầu. Cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, năng lực cạnh tranh có bước tiến mới. Phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo được tập trung chỉ đạo có chuyển biến tích cực, đúng hướng. Quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội được bảo đảm, kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế đạt nhiều kết quả quan trọng, nổi bật góp phần nâng cao uy tín và vị thế của nước ta trên trường quốc tế.

Bên cạnh những thành quả quan trọng nêu trên, nền kinh tế nước ta, nhất là khu vực kinh tế trong nước vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức lớn, tình hình xã hội còn tồn tại nhiều bất ổn. Năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh còn thấp. Thể chế kinh tế thị trường chậm được hoàn thiện, còn nhiều hạn chế, các loại thị trường vận hành chưa thông suốt. Thất nghiệp, thiếu việc làm vẫn đang là vấn đề xã hội bức xúc; chất lượng nguồn nhân lực còn thấp; kết quả ứng dụng khoa học - công nghệ còn nhiều hạn chế. Cơ cấu lại trong các ngành, lĩnh vực còn chậm, cơ cấu lại và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước chậm, chưa đạt tiến độ đề ra. Xây dựng nông thôn mới còn nhiều khó khăn, nhất là về nguồn lực. Kết quả giảm nghèo chưa bền vững; tỷ lệ hộ nghèo và tái nghèo ở những vùng đặc biệt khó khăn và trong đồng bào dân tộc thiểu số còn cao. Một bộ phận nhân dân còn gặp nhiều khó khăn. Nhiều mặt hạn chế, yếu kém về văn hóa, xã hội khắc phục còn chậm; đạo đức xã hội ở một bộ phận không nhỏ xuống cấp; tình trạng tham nhũng chưa được đẩy lùi. Hiệu quả quản lý và sử dụng tài nguyên còn thấp; ô nhiễm, suy thoái môi trường còn xảy ra ở nhiều nơi. Cải cách hành chính, phòng, chống tham nhũng, lãng phí trên nhiều lĩnh vực chưa đáp ứng yêu cầu. Bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển, đảo đang đứng trước những thách thức mới. Sự chuẩn bị để hội nhập sâu hơn sau khi ký các hiệp định thương mại tự do, TPP... của ta còn nhiều bất cập.

Khu tái định cư. Ảnh TTXVN.

2. Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016

Năm 2016 là năm đầu thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020. Hoà bình và hợp tác phát triển vẫn là xu thế chủ đạo, nhưng tình hình thế giới diễn biến rất phức tạp, khó lường. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, xung đột vũ trang ở nhiều nơi trên thế giới có thể tiếp tục gia tăng. Kinh tế thế giới phục hồi chậm. Tranh chấp chủ quyền biển, đảo trong khu vực và trên Biển Đông tiếp tục diễn biến gay gắt, phức tạp. Trong nước có nhiều thuận lợi từ thành tựu đạt được, nhưng chúng ta vẫn phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức do những hạn chế, yếu kém vốn có của nền kinh tế chậm được khắc phục. Việc thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA), kết thúc đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và hình thành Cộng đồng ASEAN sẽ mở ra cơ hội và không gian phát triển rộng lớn hơn, nhưng thách thức cũng lớn hơn, cạnh tranh sẽ ngày càng gay gắt, ngay cả trên thị trường trong nước.

Năm 2016, nền kinh tế - xã hội của nước ta cần phấn đấu nâng tỷ lệ đạt được mục tiêu tổng quát và các chỉ tiêu chủ yếu sau:

Mục tiêu tổng quát: Giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, phấn đấu nâng tỷ lệ tăng trưởng kinh tế cao hơn năm 2015, chú trọng cải thiện chất lượng tăng trưởng, bảo đảm phát triển bền vững. Đẩy mạnh thực hiện các đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh. Thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao phúc lợi xã hội và cải thiện đời sống nhân dân. Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên và bảo vệ môi trường. Đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường kỷ cương, kỷ luật hành chính và xã hội; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; tạo sự chuyển biến rõ nét về phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia; bảo đảm an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội. Nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế.

Các chỉ tiêu chủ yếu: Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng khoảng 6,7%; kim ngạch xuất khẩu tăng khoảng 10%; tỷ lệ nhập siêu dưới 5%; tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước so với GDP phấn đấu dưới 5%; tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội khoảng 31% GDP; chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng dưới 5%. Thực hiện tốt các chỉ tiêu về việc làm, giảm tỷ lệ hộ nghèo, nâng cao đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội và bảo vệ môi trường.

Để đạt được mục tiêu tổng quát cũng như các chỉ tiêu chủ yếu nêu trên, các cấp, các ngành và toàn hệ thống chính trị - xã hội cần nắm vững và thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp sau:

Một là, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế; tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, nhất là khu vực kinh tế trong nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Chủ động điều hành linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và các chính sách khác. Điều hành lãi suất, tỷ giá, tăng trưởng tín dụng phù hợp. Tăng cường huy động, thu hút và sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho đầu tư phát triển. Đẩy mạnh xuất khẩu; quản lý tốt nhập khẩu; phát triển mạnh thị trường trong nước. Tăng cường quản lý thu, nâng cao hiệu quả chi ngân sách nhà nước. Đẩy mạnh quản lý thị trường, giá cả, phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Hai là, đẩy mạnh thực hiện các đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh. Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, phát huy tinh thần khởi nghiệp, làm kinh tế của toàn xã hội, của các thành phần kinh tế; quan tâm sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các luật triển khai Hiến pháp năm 2013. Tăng cường thực thi pháp luật đi đôi với cải cách tư pháp. Xây dựng, hoàn thiện thể chế quản lý quy hoạch theo hướng tổng thể, đồng bộ, chú trọng cơ chế điều phối vùng để khai thác tối đa nguồn lực sẵn có. Đa dạng hoá, phát triển đồng bộ và nâng cao hiệu quả hoạt động các loại thị trường, bảo đảm vận hành thông suốt và cạnh tranh bình đẳng, minh bạch. Triển khai thực hiện hiệu quả các nghị quyết Trung ương về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ; đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo và phát triển khoa học - công nghệ theo hướng công nghệ cao, công nghệ tạo giá trị gia tăng cao.

Đẩy nhanh việc thực hiện Đề án cơ cấu lại tổng thể nền kinh tế và các đề án cơ cấu lại ngành, lĩnh vực. Tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp và tổ chức lại mô hình sản xuất nông nghiệp phù hợp với từng vùng, miền, sản phẩm gắn với xây dựng nông thôn mới; tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện để khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế đầu tư vào khu vực nông nghiệp, nông thôn. Rà soát, bổ sung chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Hiện đại hóa, phát triển nhanh các dịch vụ có giá trị gia tăng cao.

Đẩy nhanh tiến độ và nâng cao hiệu quả việc sắp xếp, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, các công ty nông, lâm nghiệp. Tiếp tục đẩy mạnh xử lý nợ xấu, rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tái cơ cấu và xử lý nợ xấu, tạo thuận lợi cho các tổ chức tín dụng và Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) hoạt động thực chất, an toàn, hiệu quả theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Tăng cường thanh tra, giám sát, xử lý đúng pháp luật các sai phạm; bảo đảm nâng cao độ an toàn và tin cậy của hệ thống ngân hàng thương mại.

Ba là, thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các quy định pháp luật về ngân sách nhà nước. Tăng cường quản lý, chống thất thu, nợ đọng thuế. Cơ cấu lại thu ngân sách, tăng mức huy động vào ngân sách từ GDP. Tăng cường kỷ luật tài chính, kiểm soát chặt chẽ chi ngân sách, bảo đảm hiệu quả, tiết kiệm, chống lãng phí, thất thoát cả trong chi thường xuyên và chi đầu tư; tiết kiệm và giảm tối đa kinh phí hội nghị, hội thảo, lễ hội, đi công tác nước ngoài. Tích cực cơ cấu lại chi ngân sách, bảo đảm tỷ lệ hợp lý giữa chi đầu tư, chi thường xuyên và chi trả nợ, theo hướng chi đầu tư tăng nhanh hơn. Tăng cường kiểm tra, giám sát, bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý thu, chi ngân sách nhà nước. Phấn đấu giảm bội chi ngân sách nhà nước.

Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp quản lý nợ công; tăng cường kiểm tra, giám sát việc vay, sử dụng vốn vay và trả nợ, nhất là đối với các khoản vay mới, vay có bảo lãnh của Chính phủ; tiếp tục cơ cấu lại các khoản vay theo hướng tăng tỷ trọng vay trung và dài hạn với lãi suất phù hợp để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng quan trọng, thiết yếu của đất nước; bảo đảm dư nợ công, nợ Chính phủ, nợ nước ngoài của quốc gia trong giới hạn quy định.

Bốn là, xây dựng và thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020 theo đúng quy định của Luật Ngân sách, Luật Đầu tư công và phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 với các nguyên tắc, định hướng sau: Bảo đảm quản lý tập trung, thống nhất về mục tiêu, cơ chế, chính sách và phân cấp trong quản lý đầu tư, tạo sự chủ động, linh hoạt cho các bộ, ngành, địa phương; phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và khả năng cân đối vốn đầu tư công và tăng cường thu hút các nguồn vốn đầu tư ngoài nhà nước; bố trí vốn tập trung, ưu tiên vốn đối ứng cho các dự án ODA, thu hồi vốn ứng trước, thanh toán nợ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản, vốn cho các công trình chuyển tiếp, hỗ trợ đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP), chỉ đầu tư vào những công trình, dự án cần thiết mà khu vực ngoài nhà nước không tham gia; ưu tiên nguồn lực cho đầu tư kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, các công trình phòng, chống thiên tai, các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả về đầu tư công.

Trong năm 2016 cần tập trung vốn đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành chất lượng các chương trình, dự án, công trình trọng điểm quốc gia, các công trình cấp thiết đang đầu tư dở dang; ưu tiên vốn đối ứng cho các dự án ODA quan trọng, xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản và thu hồi vốn ứng trước; phần còn lại mới bố trí vốn cho các dự án khởi công mới. Tăng cường kiểm toán, giám sát, kiểm tra, thanh tra đối với tất cả các khâu trong quá trình đầu tư.

Năm là, phát triển văn hóa, xã hội, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội. Tiếp tục thực hiện các nghị quyết Trung ương về chính sách xã hội. Làm tốt chính sách ưu đãi người có công, công tác tìm kiếm và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ. Triển khai các chương trình, chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo mới. Đẩy mạnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực gắn với giải quyết việc làm. Chủ động phòng, chống dịch bệnh; tập trung giảm quá tải bệnh viện, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; đẩy mạnh thực hiện Luật Bảo hiểm y tế, Luật Việc làm, Luật Bảo hiểm xã hội. Đẩy mạnh thực hiện Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia, tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội. Tích cực thực hiện Nghị quyết Trung ương về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Tập trung giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc.

Sáu là, tăng cường quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó và thích nghi với biến đổi khí hậu, phòng, chống thiên tai. Đẩy nhanh tiến độ để sớm hoàn thành việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất, hệ thống thông tin đất đai đồng bộ, hiện đại và bản đồ, hồ sơ địa chính hiện đại; tiếp tục điều tra cơ bản về tài nguyên, nhất là tài nguyên biển. Xây dựng, triển khai hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm các chương trình mục tiêu về ứng phó với biến đổi khí hậu. Tăng diện tích trồng rừng mới. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế; kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia trong quản lý, sử dụng bền vững nguồn nước sông Mê Công và một số con sông khác có lưu vực ở nước ngoài.

Bảy là, đẩy mạnh cải cách hành chính, đặc biệt là cải cách thủ tục hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội, chấp hành luật pháp gắn với tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, thiết lập hệ thống cổng thông tin, mạng hành chính điện tử bốn cấp, khẩn trương xây dựng chính phủ điện tử. Thực hiện đồng bộ các giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm và công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Tám là, kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ. Bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Xử lý kiên quyết không để hình thành các tổ chức hoạt động trái pháp luật. Bảo vệ tuyệt đối an toàn Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021. Tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh. Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm quốc phòng, an ninh. Thực hiện có hiệu quả các giải pháp bảo đảm trật tự, an toàn giao thông, giảm thiểu tai nạn và ùn tắc giao thông.

Nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại; tiếp tục đưa quan hệ với các đối tác đi vào chiều sâu, thiết thực; đẩy mạnh các hoạt động đối ngoại đa phương, ngoại giao nhân dân. Tiếp tục tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế trong bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo. Tăng cường và nâng cao chất lượng thông tin đối ngoại; làm tốt công tác người Việt Nam ở nước ngoài, nhất là những người có công. Hoàn thiện pháp luật, chủ động có giải pháp cụ thể thực hiện và chuẩn bị thực hiện có hiệu quả các cam kết hội nhập quốc tế, nhất là trong khuôn khổ Cộng đồng ASEAN và các Hiệp định thương mại tự do (FTA), Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Chương trình hành động triển khai 17 mục tiêu và 169 chỉ tiêu Hội nghị Thượng đỉnh Liên hợp quốc vừa mới thông qua.

Chín là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý nhà nước về thông tin truyền thông; bảo đảm an ninh, an toàn thông tin. Chủ động cung cấp thông tin về tình hình kinh tế - xã hội, chủ trương, đường lối, cơ chế, chính sách, pháp luật, những vấn đề dư luận xã hội quan tâm và cung cấp những thông tin cần thiết phục vụ sự lãnh đạo và quản lý điều hành của Đảng, Nhà nước. Tập trung tuyên truyền về Đại hội XII của Đảng. Đấu tranh, phản bác kịp thời, có tính thuyết phục cao đối với những thông tin sai trái, tạo đồng thuận cao trong xã hội.

PGS. TS. Nguyễn Viết Thông

Hội đồng lý luận Trung ương

(Theo Tạp chí Nhịp cầu Tri thức)