Sau một loạt thất bại quân sự trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” ở miền Nam và “Chiến tranh phá hoại” miền Bắc Việt Nam, ngày 27/1/1973, Mỹ buộc phải ngồi vào bàn đàm phán và chấp thuận ký kết Hiệp định Pari về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Cách mạng nước ta chuyển sang giai đoạn mới. Ngày 22/2/1973, Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định số 32/CP về việc sửa đổi tổ chức bộ máy của Bộ Công an theo hướng chuyên sâu, nhiệm vụ bảo vệ nội địa của Công an nhân dân vũ trang chuyển sang Cục Cảnh sát phụ trách.
Tháng 8/1973, Ban An ninh Trung ương Cục miền Nam tổ chức Hội nghị Bảo vệ chính trị toàn Miền lần thứ nhất. Hội nghị ra Nghị quyết về những vấn đề cơ bản của công tác bảo vệ chính trị, trong đó nhấn mạnh: “Đảng lãnh đạo, toàn dân thực hiện, ngành an ninh nhân dân là công cụ chuyên môn”. Sau Hội nghị, Đảng ủy cơ quan Ban An ninh Trung ương Cục miền Nam yêu cầu lực lượng an ninh các cấp đẩy mạnh công tác an ninh tại các địa bàn chiến lược, chú trọng phát động phong trào quần chúng bảo mật phòng gian, chống địch do thám, càn quét, lấn chiếm...
Trong những năm 1973 - 1976, lực lượng Công an nhân dân đã tích cực tham gia chiến đấu, đấu tranh với các thế lực phản động, gián điệp, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Tại miền Bắc, lực lượng Công an đã vận dụng nhiều hình thức, biện pháp đấu tranh phong phú, phát động rộng rãi, mạnh mẽ phong trào quần chúng bảo vệ an ninh Tổ quốc; phòng ngừa, phát hiện và dập tắt kịp thời các tổ chức gián điệp cài lại, phát hiện, bắt giữ hàng trăm toán gồm hàng ngàn tên gián điệp biệt kích và trấn áp kịp thời các tổ chức phản động nhen nhóm; làm thất bại chiến tranh tâm lý, chiến tranh phá hoại của địch... Trên chiến trường miền Nam, trong quá trình chiến đấu, các lực lượng an ninh miền Nam đã phát huy cao độ tinh thần chủ động, tích cực, tự chủ, tự cường, dựa chắc vào quần chúng nhân dân, phối hợp chặt chẽ với phong trào quần chúng và các lực lượng vũ trang cách mạng miền Nam liên tục tiến công địch trên khắp các mặt trận cả vùng rừng núi, nông thôn và đô thị; tổ chức diệt ác, phá kìm, phá các khu dồn dân, ấp chiến lược, đập tan các kế hoạch lập ấp chiến lược, càn quét “tìm diệt, bình định” của địch... Đồng thời, dưới sự lãnh đạo trực tiếp, tập trung, thống nhất của Đảng, phối hợp chặt chẽ với Quân đội nhân dân và các cấp, các ngành, lực lượng Công an nhân dân đã tích cực tham gia xây dựng và củng cố chính quyền cách mạng ở vùng mới giải phóng, tổ chức quản lý, cải tạo binh lính, nhân viên của chế độ cũ, truy quét tàn quân địch... Công an nhân dân đã nhanh chóng thống nhất về tổ chức, tăng cường biên chế và củng cố về mọi mặt, triển khai đồng bộ, toàn diện các mặt công tác công an trong phạm vi cả nước, thực hiện nhiệm vụ chính trị mới do Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.
Văn kiện Đảng về an ninh, trật tự (1924 - 2024), Tập 13 (1973-1976) có 40 tài liệu (văn kiện chính và phụ lục), gồm các tài liệu chính thức của Đảng về tình hình an ninh, trật tự cũng như về các tổ chức, lực lượng an ninh trong giai đoạn 1973 - 1976; thể hiện quan điểm, chủ trương, sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng Công an nhân dân Việt Nam trong giai đoạn tiến hành chuẩn bị cho Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, thống nhất đất nước, xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân trong cả nước.
