Trong những năm 1941 - 1944, tình hình quốc tế có nhiều diễn biến phức tạp, nhất là những thay đổi chóng mặt của Chiến tranh thế giới thứ hai đã tác động trực tiếp đến cách mạng nước ta, Đảng ta phải đưa ra nhiều chủ trương, hình thức, bước đi cụ thể, khôn khéo, sát hợp với tình hình, bảo đảm cho cách mạng Việt Nam từng bước vững chắc đi tới thắng lợi, giành chính quyền về tay nhân dân. Phát triển tư tưởng của Hội nghị Trung ương tháng 11/1939 và tháng 11/1940, Hội nghị Trung ương tháng 5/1941 đã phân tích những diễn biến mới của tình hình thế giới, nhất là từ sau khi Pháp đầu hàng Đức, Nhật xâm lược Đông Dương, để chỉ ra rằng: “Trong lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được”.
Văn kiện Đảng thời kỳ 1941 - 1944 thể hiện sâu sắc tư duy lãnh đạo nhạy bén và sáng tạo đường lối, chủ trương, phương pháp cách mạng của Đảng Cộng sản Đông Dương trong thời kỳ Đảng lãnh đạo toàn dân chuẩn bị và tiến hành Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân. Trên cơ sở xác định chính xác kẻ thù và nhiệm vụ trung tâm trước mắt của dân tộc, đồng thời tập trung mũi nhọn đấu tranh vào kẻ thù nguy hiểm nhất của dân tộc, Đảng ta đã tìm ra hình thức tổ chức mặt trận phù hợp là Việt Nam độc lập đồng minh, gọi tắt là Việt Minh thay cho Mặt trận phản đế. Trên cơ sở khối liên minh công - nông, Việt Minh tập hợp mọi tầng lớp nhân dân, không phân biệt giai cấp, dân tộc, tôn giáo, xu hướng chính trị, miễn là có tinh thần yêu nước, chống đế quốc, cùng tham gia đấu tranh để giải phóng dân tộc. Trong thời gian này, qua Mặt trận Việt Minh, Đảng lãnh đạo và tổ chức nhân dân chuẩn bị và tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền; đường lối, chủ trương của Đảng được thể hiện qua các tài liệu của Việt Minh.
Trên lĩnh vực bảo vệ an ninh, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, thời kỳ này Đảng ta hướng nỗ lực vào việc khẩn trương chỉ đạo chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền và bảo đảm cho khởi nghĩa một khi đã bùng nổ thì chắc chắn giành thắng lợi. Các văn kiện tập trung phân tích các vấn đề của Đảng trong tình hình mới, trong đó nêu cao kỷ luật đảng, tăng cường củng cố Đảng bằng việc tẩy sạch những phần tử đầu cơ ra khỏi hàng ngũ của Đảng; bảo vệ các cơ quan cách mạng và các chiến sĩ cách mạng; dùng đủ mọi cách để chống khủng bố; bí mật tuyệt đối; sắm vũ khí đuổi thù chung...
Văn kiện Đảng về an ninh, trật tự (1924 - 2024), Tập 5 (1941-1944) có 29 tài liệu (văn kiện chính và phụ lục), gồm các nghị quyết, chỉ thị, thông báo, lời hiệu triệu, thư chỉ đạo công tác và một số tài liệu quan trọng của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương; một số văn kiện tiêu biểu của các Xứ ủy Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Nam Kỳ, của Ủy ban khởi nghĩa và một số bài viết quan trọng của các đồng chí lãnh tụ của Đảng; tài liệu của Mặt trận Việt Minh; các tập sách viết về chiến thuật du kích của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong thời kỳ Người ở khu cách mạng Tân Trào.
