Địa chí Kim Sơn

Kim Sơn là vùng đất mở nằm giữa sông Càn và sông Đáy. Trước năm 1828, nơi đây còn là một bãi biển hoang vu, đầy lau sậy. Với mục đích "khẩn hoang để yên nghiệp dân nghèo", với tầm nhìn xa trông rộng, cuối năm Mậu Tý (năm 1828), Dinh điền sứ Nguyễn Công Trứ đã đề xuất chủ trương khẩn hoang vùng đất ven biển ở các huyện thuộc trấn Ninh Bình và được vua Minh Mạng chấp thuận.

Chỉ sau hơn 5 tháng, với kinh nghiệm và tài tổ chức của Nguyễn Công Trứ, cùng các vị chiêu nguyên, thứ mộ, dân đinh đã đo đạc, khẩn hoang được hàng vạn mẫu đất và cơ bản định hình các làng, ấp. Trên cơ sở đó, ngày Bính Thân, tiết Thanh minh, tháng Ba năm Kỷ Sửu, niên hiệu Minh Mạng thứ 10, tức ngày 05/4/1829, huyện Kim Sơn đã được triều đình nhà Nguyễn cho thành lập.

Bằng trí tuệ và sức lực, người dân Kim Sơn đã kiên cường đoàn kết xây dựng một vùng quê mới trù phú mang tên Kim Sơn với ý nghĩa là “Núi vàng”.

Phát huy truyền thống của những người đi mở đất, trong gần 200 năm qua, nhân dân Kim Sơn đã kiên cường thực hiện thành công một lần đắp đê và 9 lần quai đê lấn biển lập nên những kỳ tích trước thiên nhiên, đưa diện tích tự nhiên của huyện tăng hơn 4 lần so với ngày đầu mới thành lập.

Những thăng trầm của lịch sử gần 200 năm xây dựng và phát triển đã hun đúc nên bản lĩnh và khí phách của mảnh đất, con người Kim Sơn - anh dũng, kiên cường trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm; năng động, sáng tạo và đầy khát vọng vươn lên trong lao động sản xuất. Phẩm chất đó luôn được các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện kế thừa, không ngừng phát huy trong quá trình xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước.

Trong những năm đầu thế kỷ XX, không chịu ách áp bức, bóc lột của thực dân Pháp, Kim Sơn đã sớm thành lập các tổ chức cách mạng tiến hành nhiều cuộc đấu tranh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân Kim Sơn đã đứng lên khởi nghĩa giành thắng lợi trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lập nên chính quyền nhân dân đầu tiên ở đây vào ngày 21/8/1945.

Ngày 06/6/1947, Đảng bộ huyện Kim Sơn được thành lập là sự kiện trọng đại, đánh dấu sự trưởng thành, bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển phong trào cách mạng của huyện. Từ đây, công tác phát triển đảng được chú trọng, hàng loạt tổ chức đảng ở các xã, thị trấn được thành lập, các tổ chức chính trị, vũ trang cũng được hình thành. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện, nhân dân Kim Sơn vừa kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa chống bọn phản động lợi dụng tôn giáo, đẩy mạnh phá tề, diệt ác, góp phần cùng nhân dân cả nước giành thắng lợi trong chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ, giải phóng huyện Kim Sơn vào tháng 6/1954.

Ngay sau ngày giải phóng, nhân dân Kim Sơn chung sức, đồng lòng cùng với nhân dân miền Bắc hăng hái thi đua lao động, sản xuất, xây dựng hậu phương vững chắc, vừa chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, vừa đóng góp sức người, sức của cho tiền tuyến miền Nam kháng chiến chống Mỹ. Trong gần 10 năm chống chiến tranh phá hoại, dù phải hứng chịu bom đạn của kẻ thù, nhưng Kim Sơn vẫn giành nhiều thành tích xuất sắc trên các lĩnh vực: là một trong những đơn vị đầu tiên của miền Bắc đạt năng suất lúa 5 tấn/ha; một số phong trào được xếp hạng nhất, nhì miền Bắc, được Chủ tịch nước tặng Bằng khen. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân và dân Kim Sơn đã bắn rơi 8 máy bay Mỹ ngay trên mảnh đất quê hương, đóng góp cho tiền tuyến gần 40 vạn tấn lương thực, gần 2.000 con em Kim Sơn đã anh dũng 7 hy sinh trên các chiến trường, góp phần cùng nhân dân cả nước làm nên đại thắng mùa Xuân năm 1975 giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Với những thành tích xuất sắc đã đạt được trong các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, Đảng bộ, quân và dân huyện Kim Sơn, dân quân du kích xã Thượng Kiệm, trung đội dân quân Kim Đài đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Hòa mình trong công cuộc đổi mới đất nước, nhất là sau hơn 30 năm tỉnh Ninh Bình được tái lập (1992 - 2025), dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân Kim Sơn đã nối tiếp truyền thống cách mạng, vượt qua khó khăn, phát huy đoàn kết, đổi mới, sáng tạo, khơi dậy khát vọng phát triển, tạo bước đột phá để khẳng định vị trí địa - chính trị của mảnh đất “Núi vàng” và giành nhiều thành tựu kinh tế - xã hội quan trọng, khẳng định vị trí đặc biệt quan trọng của Kim Sơn đối với tỉnh Ninh Bình nói riêng và cả nước nói chung.

Nhằm tuyên truyền giáo dục truyền thống lịch sử - văn hóa và truyền thống cách mạng của quê hương, nâng cao nhận thức, góp phần giúp các thế hệ hôm nay và mai sau hiểu biết sâu sắc về tiềm năng, thế mạnh của một huyện ven biển, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách Địa chí Kim Sơn do Huyện ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân huyện Kim Sơn chỉ đạo biên soạn.

Địa chí Kim Sơn là cuốn sách quý có giá trị như một bách khoa thư tổng hợp về huyện Kim Sơn. Cuốn sách có dung lượng gần 1.300 trang khổ lớn, trình bày và phân tích khá toàn diện về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, dân cư, truyền thống lịch sử, kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa của Kim Sơn.

Là một công trình khoa học tổng hợp có quy mô lớn nhất của huyện, Địa chí Kim Sơn cung cấp cho cán bộ và nhân dân trong huyện một khối lượng tri thức đồ sộ, có hệ thống về quá trình hình thành, vận động và phát triển của huyện Kim Sơn qua các thời kỳ, góp phần nâng cao hiểu biết, niềm tự hào về quê hương giàu truyền thống văn hóa và cách mạng. Đồng thời, cuốn sách cũng giúp lãnh đạo, quản lý và cán bộ, công chức địa phương hiểu rõ những tiềm năng, lợi thế để xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển của huyện trong sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế hiện nay.