Bộ sách gồm 3 tập: Tập I: Lịch sử Tòa án nhân dân Việt Nam (1945 - 1975), 456 trang; Tập II: Lịch sử Tòa án nhân dân Việt Nam (1975 - 2002), 352 trang; Tập III: Lịch sử Tòa án nhân dân Việt Nam (2003 - 2023), 836 trang.
Tòa án nhân dân Việt Nam hình thành, phát triển gắn liền với sự ra đời, phát triển của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam).
Trên bước đường trưởng thành và phát triển, Toà án nhân dân Việt Nam đã đồng hành cùng dân tộc bám sát các nhiệm vụ theo từng giai đoạn lịch sử đấu tranh chống thù trong giặc ngoài, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, góp phần cùng Đảng, Nhà nước và nhân dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc và pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Tòa án nhân dân Việt Nam thực hiện hoạt động xét xử không dừng lại ở phán xét tính hợp pháp đối với hành vi của các chủ thể mà còn phán quyết tính hợp hiến của các văn bản quy phạm pháp luật. Nghiên cứu về Tòa án cùng lịch sử vận động phát triển của ngành phải bao hàm nghiên cứu cả quá trình hình thành và phát triển hình thức pháp lý và nội dung pháp lý, không chỉ ở góc độ xem xét vị trí, vai trò của tòa án trong việc đảm bảo sự tối thượng của pháp luật mà còn xem xét cả nội dung pháp luật được đề cập. Trong quá trình giải quyết các vụ việc cụ thể, tòa án quan tâm đến lợi ích của tất cả các bên liên quan bị ảnh hưởng bởi quyền lực mang tính cưỡng chế của hành pháp, đồng thời kiểm chứng tính dân chủ của lập pháp, từ đó cân bằng và kiểm soát các nhánh quyền lực nhà nước, thúc đẩy dân chủ và kiến tạo xã hội pháp quyền.
Để tổng kết những chặng đường vẻ vang của Tòa án nhân dân Việt Nam, Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo nghiên cứu, biên soạn, xuất bản bộ sách Lịch sử Tòa án nhân dân Việt Nam (1945 - 2023) gồm 3 tập:
Tập I: Tòa án nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ chính quyền cách mạng, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước (1945 - 1975) gồm 4 chương, khái quát quá trình ra đời của Nhà nước, pháp luật Việt Nam; khẳng định và làm sáng tỏ quá trình ra đời, phát triển, trưởng thành của Tòa án nhân dân Việt Nam trong giai đoạn 1945 - 1975.
Tập II: Tòa án nhân dân Việt Nam trong thời kỳ cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đổi mới và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa (1975 – 2002) gồm 2 chương, phản ánh quá trình xây dựng, phát triển của Tòa án nhân dân Việt Nam từ năm 1975 đến năm 2002.
Tập III: Tòa án nhân dân Việt Nam trong công cuộc cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế (2003 - 2020) gồm 2 chương và phần Kết luận, tái hiện quá trình xây dựng, trưởng thành của Tòa án nhân dân Việt Nam trong giai đoạn 2003 - 2023.
Bộ sách tái hiện quá trình hình thành, phát triển tổ chức và hoạt động, vai trò và những cống hiến to lớn của Tòa án nhân dân Việt Nam đối với cách mạng Việt Nam trong các thời kỳ lịch sử; có ý nghĩa to lớn trong công tác nghiên cứu, học tập, tuyên truyền, giáo dục truyền thống, khơi gợi niềm tự hào, tinh thần trách nhiệm cho cán bộ, nhân viên Tòa án và các tầng lớp nhân dân; sự tri ân đối với những đóng góp của các thế hệ cán bộ, nhân viên Tòa án vào sự lớn mạnh và những thành tựu của Tòa án nhân dân Việt Nam qua các thời kỳ. Qua đó đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng Tòa án nhân dân Việt Nam ngày càng vững mạnh, thực sự là công cụ sắc bén, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, xây dựng nền tư pháp văn minh, hiện đại trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
