Tòa án nhân dân Việt Nam hình thành, phát triển gắn liền với sự ra đời, phát triển của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), đồng hành và có những đóng góp to lớn vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc trên chặng đường đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đổi mới và hội nhập quốc tế. Để tổng kết những chặng đường vẻ vang của Tòa án nhân dân Việt Nam, Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo nghiên cứu, biên soạn, xuất bản bộ sách Lịch sử Tòa án nhân dân Việt Nam (1945 - 2023) gồm 3 tập.
Tập II: Tòa án nhân dân Việt Nam trong thời kỳ cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đổi mới và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa (1975 - 2002) gồm 2 chương, phản ánh quá trình xây dựng, phát triển của Tòa án nhân dân Việt Nam từ năm 1975 đến năm 2002:
Chương IV (5/1975 - 1982) tập trung làm rõ quá trình xây dựng, hoạt động của hệ thống Tòa án nhân dân Việt Nam trong những năm đầu cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội; thực hiện nhiệm vụ khôi phục, phát triển kinh tế sau chiến tranh, đồng thời tiến hành chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, thực hiện nhiệm vụ quốc tế giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi thảm họa diệt chủng, hồi sinh đất nước. Sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, hệ thống Tòa án nhân dân Việt Nam nhanh chóng được củng cố, thống nhất về tổ chức trong cả nước. Tòa án nhân dân các cấp vừa củng cố, kiện toàn tổ chức, xây dựng nguồn lực, vừa tích cực xét xử, trừng trị đích đáng, đúng người, đúng tội đối với các loại tội phạm, nhất là tội phản cách mạng và tội phạm kinh tế, góp phần giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia - dân tộc.
Chương V (1983 - 2002) trình bày quá trình xây dựng, hoạt động của hệ thống Tòa án nhân dân Việt Nam trong quá trình Đảng hình thành và thực hiện đường lối đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tiến hành đồng bộ công cuộc cải cách tư pháp, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, hệ thống Tòa án nhân dân Việt Nam được xây dựng, củng cố ngày càng hoàn thiện về tổ chức và nhân sự; đội ngũ thẩm phán, cán bộ, công chức, viên chức Tòa án nhân dân Việt Nam thường xuyên được bồi dưỡng, nâng cao về chuyên môn, nghiệp vụ; rèn luyện về phẩm chất, đạo đức cách mạng, đạo đức nghề nghiệp “phụng công, thủ pháp, chí công vô tư”; luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ trên các mặt hoạt động công tác tòa án được phản ánh chân thực; nhiều vụ án lớn, quan trọng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là các vụ án phản cách mạng, vụ án hình sự quy mô lớn, vụ án kinh tế phức tạp... được xét xử bảo đảm khách quan, khoa học, kỷ cương, nghiêm minh, thể hiện sinh động cuộc đấu tranh bảo vệ Đảng, chính quyền và nhân dân; bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải, góp phần giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, khẳng định những thắng lợi bước đầu quan trọng trong sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
