Tác giả: GS. TS. Đỗ Quang Hưng
Số trang: 456
Xuất bản: Quý II-2014
“Nhà nước - Tôn giáo - Luật pháp” có mối quan hệ mật thiết với nhau. Những công dân thuộc về một nhóm tôn giáo đồng thời là thành viên của xã hội thế tục và chính sự giao thoa này đã đặt ra bao vấn đề, biểu hiện qua nhiều thế kỷ cạnh tranh gay gắt giữa thần quyền và thế quyền. Niềm tin tôn giáo hàm chứa cả những ngụ ý xã hội và đạo đức, vì thế, các tín đồ luôn thể hiện niềm tin tôn giáo của mình qua hoạt động của công dân trong hệ thống chính trị. Thực tế cho thấy, những nhận thức đạo đức thường được bắt nguồn từ niềm tin tôn giáo không hề khiến chúng bị loại ra khỏi địa hạt chính trị. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra rằng chúng nên được thể hiện như thế nào tại các không gian công cộng không hề là câu hỏi dễ dàng, rất tế nhị và gây nhiều tranh cãi. Tôn giáo, tín ngưỡng, với tư cách là một thực tại xã hội, luôn có tác động thuận hoặc nghịch đến sự phát triển và quản lý xã hội. Trong thực tiễn đời sống tôn giáo của các quốc gia trong thế giới đương đại, nhà nước thế tục nào cũng đều phải xây dựng và hoàn thiện luật pháp tôn giáo.
Là một nước phương Đông, xét về lịch sử quan hệ truyền thống giữa nhà nước và tôn giáo ở Việt Nam thì nhà nước thường dựa trên nền tảng tôn giáo, sử dụng tôn giáo như một công cụ chính trị tư tưởng, văn hóa, đạo đức để xây dựng đất nước. Tất nhiên, có những giai đoạn lịch sử, yếu tố tôn giáo đã trở thành nguyên nhân của sự chia rẽ, xung đột, đặc biệt từ giữa thế kỷ XIX, khi làn sóng của chủ nghĩa thực dân lan đến Việt Nam, nhưng về cơ bản, sự hòa đồng tôn giáo, sự hòa hợp giữa tôn giáo và dân tộc vẫn giữ cung bậc chủ đạo.
Những thập kỷ gần đây, Việt Nam thực hiện đường lối đổi mới toàn diện đất nước, trong đó có sự đổi mới chính sách tôn giáo (từ cuối năm 1990), xây dựng thể chế chính trị theo hướng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, khiến cho mối quan hệ “Nhà nước - Tôn giáo - Luật pháp” cũng có thay đổi quan trọng. Nhận thức là một quá trình, tư duy mới của Đảng về tôn giáo cũng là một quá trình. Đổi mới tư duy, chính sách về luật pháp tôn giáo để phù hợp với xã hội đương đại cần kế thừa những nhân tố hợp lý đã được đề cập và bổ sung, phát triển những điểm mới, phù hợp với hoàn cảnh lịch sử mới. Đó cũng là yêu cầu đặt ra cho các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách đối với tôn giáo, tín ngưỡng đương đại.
Cuốn sách Nhà nước - Tôn giáo - Luật pháp là công trình nghiên cứu công phu của GS. TS. Đỗ Quang Hưng, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu tôn giáo, thành viên Hội đồng Lý luận Trung ương. Với tâm huyết của một chuyên gia có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về tôn giáo, thông qua luận chứng sâu sắc cùng với nguồn tư liệu phong phú được chắt lọc, GS. TS. Đỗ Quang Hưng tiếp cận mối quan hệ nhà nước và tôn giáo, luật pháp và tôn giáo từ lý thuyết đến thực tiễn, từ kinh nghiệm của các nước Âu - Mỹ, Đông Bắc á đến Việt Nam. Tác giả đã khái quát hóa lộ trình xây dựng, hoàn thiện luật pháp tôn giáo của Nhà nước Việt Nam trong nỗ lực hướng tới một môi trường thích hợp để các cộng đồng tôn giáo không những thực hiện tốt pháp luật với tư cách công dân mà còn qua luật pháp về tôn giáo có thể tìm thấy sự thỏa mãn đời sống tâm linh, đồng thời gợi mở những suy ngẫm, đề xuất (dưới góc độ nhà chuyên môn) đối với việc xây dựng một nhà nước pháp quyền về tôn giáo ở nước ta hiện nay.
Cuốn sách là tài liệu tham khảo bổ ích, thiết thực đối với bạn đọc, nhất là các nhà nghiên cứu, nhà quản lý, hoạch định chính sách về tôn giáo. Do cuốn sách đề cập vấn đề khá rộng và mới mẻ nên chưa thể bao quát được hết thực tiễn hoạt động của tôn giáo ở nước ta hiện nay. Bên cạnh đó, còn một số vấn đề đang được tiếp tục nghiên cứu, thảo luận, cho nên nội dung sách khó tránh khỏi hạn chế, khiếm khuyết. Để bạn đọc thuận tiện tham khảo và nghiên cứu, Nhà xuất bản cố gắng giữ nguyên các luận chứng, cách tiếp cận và nguồn thông tin, tư liệu được tác giả thể hiện trong cuốn sách và coi đây là quan điểm của riêng tác giả.
