Quan hệ Việt Nam - Liên bang Nga ở tầm cao hơn đối tác chiến lược

Ngày 12-11-2013 được ghi nhận như một dấu mốc lớn trong lịch sử quan hệ giữa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Liên bang Nga (Việt - Nga): Tổng thống Nga V. Putin thăm chính thức Việt Nam, tiếp tục khẳng định và nâng tầm quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước đã được Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang và Tổng thống Nga V. Putin xác định trong chuyến thăm Nga vào tháng 7-2012.

Chủ tịch nước Trương tấn sang và Tổng thống Nga Vladimir Putin sau khi ký kết các hiệp định giữa hai nước và gặp gỡ báo chí trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Liên bang Nga tới Việt Nam (2013). Ảnh Nguyễn Khang

Sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

Trong bài trả lời phỏng vấn hãng thông tấn Itar-Tass và Báo Kommersant của Nga về mối quan hệ Việt - Nga trước chuyến thăm tới Hà Nội của Tổng thống Nga V. Putin, Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang nêu rõ: “Chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống V. Putin diễn ra trong bối cảnh hai nước đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện và quan hệ hai nước đang phát triển hết sức tốt đẹp. Nhà nước và nhân dân Việt Nam coi chuyến thăm của Tổng thống V. Putin là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quan hệ Việt Nam - Nga”. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang nhận định: “Quan hệ giữa Việt Nam và Nga có bề dày lịch sử hơn 60 năm dựa trên nền tảng vững chắc là quan hệ hữu nghị truyền thống và tương trợ lẫn nhau. Với mục tiêu phát triển hợp tác trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế - thương mại, khoa học - kỹ thuật, an ninh - quốc phòng, văn hóa, giáo dục và nhiều lĩnh vực khác đáp ứng lợi ích thiết thực của nhân dân hai nước, Việt Nam và Nga đã chính thức trở thành Đối tác chiến lược của nhau năm 2001 và Đối tác chiến lược toàn diện năm 2012. Trên nền tảng vững chắc đó, hợp tác song phương ngày càng phát triển toàn diện, được đẩy mạnh cả về chiều sâu và bề rộng. Quan hệ chính trị có độ tin cậy cao, hợp tác kinh tế hiệu quả, hợp tác nhân văn không ngừng được mở rộng”.

Trước khi sang Hà Nội, trong bài viết nhan đề Nga - Việt Nam cùng nhau đi tới những chân trời hợp tác mới gửi công luận Việt Nam, Tổng thống Nga V. Putin nhận định: “Tình hữu nghị giữa Nga và Việt Nam đã vững vàng vượt qua được những thử thách từ nhiều sự kiện bi thương của thế kỷ XX cũng như những biến đổi kỳ vĩ trên thế giới và ở hai đất nước chúng ta. Nhưng có một điều còn mãi và không bao giờ thay đổi: Đó là quan hệ tôn trọng lẫn nhau, là truyền thống tin cậy và giúp đỡ lẫn nhau. Là biết trân trọng sự giúp đỡ vô tư không vụ lợi của những đối tác không khi nào phản bội nhau”.

Tổng thống Nga V. Putin còn dẫn lời nói nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh “uống nước nhớ nguồn” và ông coi những lời này là sự ủy thác tinh thần cho các thế hệ công dân hôm nay và mai sau của hai nước Nga và Việt Nam. Tổng thống Nga V. Putin khẳng định rằng, thế hệ hôm nay và mai sau ở Nga và Việt Nam nhất định phải ghi tâm khắc cốt những trang sử chung, về những gì gắn bó chúng ta vì đó chính là sự bảo đảm tính kế thừa và sự bền vững cho mối quan hệ hướng đến tương lai.

Theo Tổng thống Nga V. Putin, Nga và Việt Nam gắn bó bởi những quan điểm phần nhiều tương đồng nhau về những vấn đề thuộc chương trình nghị sự thế giới, đang cùng nhau tìm kiếm phương thức đối phó với những nguy cơ và thách thức mới, bảo vệ tinh thần thượng tôn pháp luật trong công việc quốc tế, bảo vệ tính chất duy nhất không gì thay thế của những công cụ chính trị - ngoại giao trong giải quyết tranh chấp, bảo vệ quyền của bất kỳ quốc gia nào được tự mình lựa chọn con đường phát triển. Tất cả những điều đó đang đảm bảo cho mối quan hệ đối tác chiến lược Nga - Việt, mà hai bên có đầy đủ cơ sở để gọi là quan hệ đối tác chiến lược toàn diện sẽ được tiếp tục phát triển lên tầm cao mới.

Đưa quan hệ Việt - Nga lên tầm cao mới

Trong chuyến thăm Việt Nam lần này, Tổng thống Nga V. Putin và Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang đã có cuộc hội đàm thực chất, hiệu quả, tin cậy, trong đó lãnh đạo hai nước đánh giá kết quả hợp tác song phương trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là việc triển khai các dự án chiến lược hiện nay trong các lĩnh vực đầu tư, dầu khí, điện hạt nhân, hợp tác kỹ thuật - quân sự, đề ra các phương hướng lớn để phát triển quan hệ hợp tác toàn diện sâu sắc và thực chất hơn nữa trong những năm tới; đồng thời đưa ra các dự án hợp tác mới có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của mỗi nước cũng như quan hệ hữu nghị Việt Nam - Nga. Hai bên cũng trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm, tập trung thảo luận tình hình hợp tác giữa Việt Nam và Nga trong khuôn khổ các cơ chế thuộc Liên hợp quốc, sự phối hợp của hai nước tại Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương cũng như trong khuôn khổ các tổ chức do ASEAN làm nòng cốt như Diễn đàn An ninh khu vực, Diễn đàn cấp cao Đông Á, Hội nghị Á - Âu.

Tổng thống Nga V. Putin và Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang đã chứng kiến lễ ký kết 17 văn kiện hợp tác trong nhiều lĩnh vực khác nhau, như hợp tác trong lĩnh vực địa chất và sử dụng tài nguyên khoáng sản; hợp tác trong lĩnh vực dầu mỏ và khí đốt (trong đó có các điều kiện cơ bản về hợp tác tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí tại vùng biển Pechora của Nga; về việc thành lập Công ty liên doanh sử dụng khí làm nhiên liệu động cơ; về việc phát triển và nâng cao hiệu quả Công ty liên doanh Rusvietpetro; thỏa thuận khung giữa Tập đoàn dầu khí Việt Nam và Công ty Gazpromneft trong lĩnh vực lọc hóa dầu); thỏa thuận tín dụng giữa Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Đầu tư quốc tế của Liên bang Nga; phát triển năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình và giáo dục; nghiên cứu khả năng hợp tác đầu tư xây dựng khu công nghiệp nhẹ tại vùng Viễn Đông, v.v.. Phía Nga sẽ thực hiện 12 dự án đầu tư ưu tiên trong 10 năm tới với tổng trị giá 20 tỷ USD; phấn đấu nâng kim ngạch thương mại hai chiều Việt Nam - Nga lên 7 tỷ USD vào năm 2015 và 10 tỷ USD vào năm 2020...

Dư luận đặc biệt chú ý tới lĩnh vực hợp tác quân sự - an ninh giữa Nga và Việt Nam, trong đó hai bên sẽ tiếp tục không ngừng phát triển hợp tác trong lĩnh vực kỹ thuật quân sự với độ tin cậy cao, phù hợp với các quy định và nguyên tắc của luật pháp quốc tế, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển bền vững tại châu Á - Thái Bình Dương. Trong hợp tác kỹ thuật - quân sự, Nga không chỉ chuyển giao vũ khí cho Việt Nam mà còn giúp Việt Nam xây dựng các nhà máy chế tạo một số loại vũ khí theo giấy phép bản quyền. Hai bên đánh giá cao quyết định thiết lập Cơ chế đối thoại chiến lược cấp thứ trưởng bộ quốc phòng hai nước. Lãnh đạo hai nước nhấn mạnh tầm quan trọng của tiếp xúc sâu rộng và thực chất giữa Bộ Công an Việt Nam và các cơ quan an ninh, thực thi pháp luật của Nga, góp phần bảo đảm an ninh quốc gia và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội ở mỗi nước, cũng như ổn định trong khu vực và trên thế giới.

Điều chỉnh chiến lược của Nga tới châu Á - Thái Bình Dương

Trong Sắc lệnh về chính sách đối ngoại ký ngay trong ngày nhậm chức nhiệm kỳ thứ ba (7-5-2012), Tổng thống Nga V. Putin đã xác định sự điều chỉnh chiến lược của Mátxcơva tới châu Á - Thái Bình Dương, trong đó Việt Nam được coi là một trong những đối tác được ưu tiên cùng với Trung Quốc và Ấn Độ.

Do đó, trong chuyến thăm nước ta lần này, Tổng thống Nga V. Putin xác định sự hợp tác với Việt Nam cũng nhằm hướng tới “thế kỷ châu Á - Thái Bình Dương”. Trong cuộc hội đàm giữa Tổng thống Nga V. Putin và Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang, hai bên nhận thấy tầm quan trọng và vai trò ngày càng tăng của khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong các vấn đề quốc tế, chủ trương tăng cường hợp tác trong khu vực nhằm bảo đảm hòa bình lâu dài, ổn định và phát triển bền vững tại khu vực này; ủng hộ việc thành lập ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương một cấu trúc an ninh mở, không chia tách, minh bạch, bình đẳng và hợp tác, được xây dựng trên các quy định của luật pháp quốc tế, nguyên tắc không liên minh và tính đến lợi ích hợp pháp của tất cả các nước.

Tổng thống Nga V. Putin và Chủ tịch nước ta Trương Tấn Sang nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở rộng các tiến trình liên kết trên cơ sở cùng có lợi và không phân biệt đối xử, phù hợp với các nguyên tắc của chủ nghĩa khu vực mở. Hai bên khẳng định ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, ủng hộ nỗ lực của ASEAN tăng cường hợp tác đa phương dựa trên các nguyên tắc đã nêu trong Hiệp ước hữu nghị và hợp tác tại Đông Nam Á và Tuyên bố Hội nghị cấp cao Đông Á năm 2011 về các nguyên tắc quan hệ cùng có lợi. Hai bên bày tỏ sẵn sàng hợp tác chặt chẽ nhằm nâng cao hiệu quả Đối tác đối thoại ASEAN - Nga và tiếp tục phát triển hợp tác thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015. Việt Nam và Nga sẽ tăng cường phối hợp và hợp tác trong khuôn khổ Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) và cơ chế Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) giữa ASEAN với các đối tác đối thoại trong bối cảnh khu vực đang nỗ lực đối phó với những thách thức và nguy cơ mới.

Hai bên cho rằng các tranh chấp lãnh thổ và các tranh chấp khác tại không gian châu Á - Thái Bình Dương cần được giải quyết chỉ bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Hiến chương Liên hợp quốc và Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982. Hai bên nhất trí ủng hộ việc thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002 và sớm thông qua Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) có tính ràng buộc pháp lý cao hơn. Hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng ngày càng tăng của Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với vai trò là cơ chế liên kết hiệu quả, hướng tới các nỗ lực chung của các nền kinh tế thành viên nhằm tiếp tục cải thiện môi trường hợp tác thương mại - đầu tư, bảo đảm phát triển bền vững và an ninh trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Việt Nam và Nga bày tỏ sự hài lòng về mức độ phối hợp công tác trên các hướng ưu tiên trong hoạt động của APEC và thỏa thuận cùng tiếp tục hợp tác trên tinh thần xây dựng tại diễn đàn này. Phía Nga khẳng định ủng hộ và sẵn sàng phối hợp cùng chủ nhà Việt Nam để bảo đảm thành công của Hội nghị cấp cao APEC 2017.

Theo nhận định của ông Anatoly Voronin, nhà nghiên cứu chính trị của Viện Viễn Đông (Nga): “Quan hệ đối tác Nga - Việt đang thực sự trở thành yếu tố chủ đạo của toàn bộ hệ thống quan hệ tại châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ được đặt ra trước Nga và Việt Nam”.

Đại tá LÊ THẾ MẪU