Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với giai cấp công nhân Việt Nam đáp ứng yêu cầu mới

Giai cấp công nhân Việt Nam là sản phẩm trực tiếp của chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX. Từ khi Đảng ra đời, giai cấp công nhân được Đảng chăm lo xây dựng, phát triển, đã phát huy mạnh mẽ vai trò là lực lượng tiên phong trong mọi giai đoạn của cách mạng Việt Nam. Xây dựng giai cấp công nhân trở thành vấn đề quan trọng hàng đầu, có tính quy luật trong hoạt động lãnh đạo cách mạng của Đảng. Hiện nay, đất nước ta đang trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vì vậy, việc xây dựng giai cấp công nhân vững mạnh cần được Đảng quan tâm và tăng cường lãnh đạo.

Gần 90 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt là sau hơn 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, giai cấp công nhân nước ta đã không ngừng trưởng thành, phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng, ngày càng khẳng định vị trí, vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay.

Từ khi Hội nghị Trung ương 6 (khóa X) của Đảng ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 28/01/2008 về “Tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, cùng với các giai cấp, tầng lớp xã hội khác, giai cấp công nhân càng có những bước phát triển mạnh mẽ, đóng góp to lớn vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Là lực lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng, là giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến, giai cấp công nhân đã chứng minh vai trò to lớn trong sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, ngày càng hoàn thiện về trình độ chuyên môn và có năng lực trí tuệ cao, dần hình thành bộ phận công nhân trí thức. Hằng năm, giai cấp công nhân đóng góp hơn 60% tổng sản phẩm xã hội và hơn 70% ngân sách nhà nước.

Hiện nay, nước ta có 325 khu công nghiệp, tập trung tại các tỉnh, thành phố, khu vực kinh tế trọng điểm với trên 21,9 triệu công nhân lao động¹. Độ tuổi bình quân của công nhân tương đối trẻ, dưới 25 tuổi chiếm 43,4%; 26-35 tuổi chiếm 34,7%; 36-45 tuổi chiếm 14%. Tỷ lệ công nhân có tuổi nghề dưới 1 năm chiếm 6,9%; 1-5 năm chiếm 30,6%; 6-10 năm chiếm 16,4%; 11-15 năm chiếm 10,5%; 16-20 năm chiếm 16,8%; 21-25 năm chiếm 13,3%; trên 25 năm chiếm 5,5%. Tính đến quý IV/2018, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng cấp hoặc chứng chỉ là 22,22%, tăng 0,42 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Về trình độ học vấn và trình độ chuyên môn, tỷ lệ lao động có trình độ đại học trở lên trong tổng số lực lượng lao động là 9,76%; cao đẳng là 3,68%; trung cấp là 5,35% và sơ cấp nghề là 3,43%². Qua đó, có thể thấy sự phát triển của giai cấp công nhân chưa đáp ứng được yêu cầu về cơ cấu và trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp; đặc biệt, quy mô công nhân kỹ thuật cao ở nước ta còn nhỏ bé so với yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; cán bộ quản lý giỏi, chuyên gia kỹ thuật, công nhân lành nghề còn rất thiếu; tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động của công nhân còn yếu; phần lớn công nhân xuất thân từ nông dân, chưa được đào tạo cơ bản và có hệ thống; trình độ hiểu biết về chính sách, pháp luật còn nhiều hạn chế; giác ngộ giai cấp và bản lĩnh chính trị của công nhân chưa đồng đều, tỷ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo xuất thân từ công nhân còn thấp; một bộ phận công nhân chưa tích cực tham gia các hoạt động trong các tổ chức chính trị - xã hội, chậm thích nghi với cơ chế thị trường; đời sống vật chất và tinh thần của công nhân lao động còn nhiều khó khăn.

Để xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với giai cấp công nhân là giải pháp hết sức quan trọng. Đổi mới phương thức lãnh đạo giai cấp công nhân hiện nay cần tập trung thực hiện tốt những vấn đề cơ bản sau đây:

Một là, nâng cao chất lượng nghị quyết, tiếp tục hoàn thiện đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân.

Đảng lãnh đạo giai cấp công nhân trước hết bằng chủ trương, đường lối, nghị quyết. Nghị quyết số 20-NQ/TW, ngày 28/01/2008 do Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa X ban hành về “Tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” cùng Nghị quyết các Hội nghị Trung ương lần thứ 4, 5, 6, 7 khóa XII đã đề ra nhiều chủ trương, quan điểm lớn của Ðảng về phát triển đất nước, xây dựng hệ thống chính trị và chăm lo xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam. Đây là những văn bản quan trọng chỉ đạo việc xây dựng giai cấp công nhân nước ta trong suốt thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, để những chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng thực sự đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả, Đảng cần tiếp tục chỉ đạo tăng cường đầu tư, đẩy mạnh hơn nữa công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về giai cấp công nhân; tiếp tục bổ sung, phát triển, hoàn thiện chủ trương, đường lối xây dựng giai cấp công nhân, hướng vào giải đáp những vấn đề thực tiễn đang đặt ra đối với việc xây dựng giai cấp công nhân như: xu hướng phát triển của giai cấp công nhân trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; vấn đề trí thức hóa giai cấp công nhân; vấn đề công nhân tham gia sở hữu doanh nghiệp; mối quan hệ giữa giai cấp công nhân với các giai cấp, tầng lớp khác trong xã hội, đặc biệt là trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức; vai trò làm chủ của giai cấp công nhân, quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động; mối quan hệ đoàn kết, hợp tác giữa giai cấp công nhân Việt Nam và giai cấp công nhân các nước trong điều kiện toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế; những âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” và tuyên truyền phản động của các thế lực thù địch đối với giai cấp công nhân... Từ đó, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để Đảng đề ra giải pháp tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân phát triển toàn diện trong thời kỳ mới.

Hai là, đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tư tưởng đối với việc xây dựng giai cấp công nhân. Các cấp ủy, tổ chức đảng cần thực hiện tốt những nội dung, yêu cầu cơ bản sau đây:

- Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục trong toàn xã hội nhằm nâng cao nhận thức, ý thức chính trị, ý thức giác ngộ giai cấp của chính giai cấp công nhân về vị trí, vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp mình; đồng thời nâng cao nhận thức của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội về vị trí, vai trò của giai cấp công nhân, từ đó thấy được trách nhiệm trong việc xây dựng giai cấp công nhân.

- Phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng tham gia thực hiện công tác tư tưởng đối với việc xây dựng giai cấp công nhân; kết hợp công tác tư tưởng của các cấp ủy, tổ chức đảng với công tác tư tưởng của chính quyền và các tổ chức trong hệ thống chính trị; huy động sự tham gia tích cực của giới văn nghệ sĩ trong hoạt động tuyên truyền, cổ động bằng các tác phẩm văn học, nghệ thuật, âm nhạc… về đề tài công nhân. Đặc biệt, Đảng cần chú trọng phát huy vai trò của báo chí, xuất bản trong việc tuyên truyền, cổ động xây dựng giai cấp công nhân.

- Xây dựng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên trong công nhân, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người lao động, người sử dụng lao động thực hiện nghiêm túc Bộ luật Lao động, Luật Bảo hiểm xã hội, Luật An toàn, vệ sinh lao động...; tăng cường đầu tư hạ tầng cơ sở, các điều kiện vật chất, trang thiết bị phục vụ cho công tác tư tưởng trong các doanh nghiệp, các đơn vị sản xuất kinh doanh, phục vụ nhu cầu học tập, sinh hoạt văn hóa, giải trí cho công nhân.

Ba là, phân định rõ vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả tổ chức thực hiện nghị quyết của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân trong các tổ chức của hệ thống chính trị.

- Đối với các cấp chính quyền: các cấp ủy, tổ chức đảng cần xác định rõ những việc cấp ủy, thường vụ cấp ủy cho ý kiến trước khi chính quyền quyết định và thực hiện; những việc do cấp ủy, thường vụ cấp ủy cho ý kiến định hướng, chính quyền quyết định; những việc do chính quyền quyết định theo thẩm quyền. Sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng là bảo đảm cho chính quyền quyết định và thực hiện các chế độ, chính sách về xây dựng đội ngũ công nhân theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

- Đối với các đoàn thể chính trị - xã hội: các cấp ủy đảng định hướng và tạo điều kiện để các đoàn thể xác định đúng mục tiêu, phương thức hoạt động theo tôn chỉ, mục đích, góp phần đắc lực vào việc thực hiện tốt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng giai cấp công nhân; đồng thời, phát huy tinh thần dân chủ, chủ động, sáng tạo trong xây dựng, đổi mới tổ chức và hoạt động của các tổ chức này theo hướng đa dạng hóa các hình thức tập hợp công nhân, mang lại những lợi ích thiết thực, nâng cao trình độ giác ngộ chính trị, đời sống vật chất và tinh thần cho đoàn viên, hội viên là công nhân.

Bốn là, nâng cao chất lượng, phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong các doanh nghiệp, các thành phần kinh tế. Để thực hiện tốt yêu cầu này, các cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên cần tập trung vào những vấn đề cơ bản sau:

- Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho đội ngũ cán bộ, đảng viên trong các ngành kinh tế, các đơn vị sản xuất kinh doanh nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của tổ chức đảng và các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội, góp phần xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh, doanh nghiệp thịnh vượng.

- Phát huy tính tự giác kỷ luật lao động, tinh thần trách nhiệm với công việc, tác phong công nghiệp của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong các doanh nghiệp. Mỗi cán bộ, đảng viên cần phát huy những phẩm chất ưu tú của người cán bộ, đảng viên, những phẩm chất tốt đẹp, tiến bộ của người công nhân trong thời đại mới; thường xuyên quan tâm, động viên, giúp đỡ đồng nghiệp, chủ động, tích cực bảo vệ quyền lợi hợp pháp và chính đáng của công nhân.

Năm là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy đảng đối với việc thực hiện nghị quyết về xây dựng giai cấp công nhân.

- Đối với các cấp ủy, tổ chức đảng: các cấp ủy và ủy ban kiểm tra cấp ủy cấp trên cần chú trọng kiểm tra, giám sát việc tổ chức học tập, quán triệt nghị quyết và việc xây dựng chương trình, kế hoạch tổ chức thực hiện nghị quyết của cấp ủy, tổ chức đảng cấp dưới; kiểm tra, giám sát việc lãnh đạo triển khai thực hiện nghị quyết về xây dựng giai cấp công nhân của cấp ủy đối với cán bộ, đảng viên, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội.

- Đối với cán bộ, đảng viên: các cấp ủy, tổ chức đảng cần tập trung kiểm tra, giám sát việc chấp hành Điều lệ Đảng, việc thực hiện nhiệm vụ của người đảng viên; ý thức chấp hành các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng; ý thức trách nhiệm trong triển khai thực hiện những nội dung nghị quyết của Đảng về xây dựng giai cấp công nhân; việc chấp hành các chính sách, pháp luật của Nhà nước về giai cấp công nhân; tinh thần gương mẫu, ý thức đấu tranh bảo vệ quyền và lợi ích của công nhân; chống tham nhũng, quan liêu và những biểu hiện tiêu cực, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để sách nhiễu công nhân.

- Đối với các cấp chính quyền: các cấp ủy đảng phải phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng trong thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thể chế hóa những chủ trương, nghị quyết của Đảng thành các quy định mang tính pháp lý về xây dựng giai cấp công nhân; kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên và công chức trong việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; kiểm tra, giám sát thái độ, ý thức trách nhiệm đối với công việc và năng lực thực hiện nhiệm vụ chuyên môn được giao của cán bộ, đảng viên.

- Đối với các đoàn thể chính trị - xã hội: các cấp ủy, tổ chức đảng cần phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể chính trị - xã hội cấp trên thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định, điều lệ, pháp luật về tổ chức và hoạt động của các tổ chức này; phát huy vai trò của các đoàn thể chính trị - xã hội trong việc chăm lo xây dựng đội ngũ công nhân lao động trong các doanh nghiệp.

Có thể khẳng định, thực hiện tốt những vấn đề cơ bản nêu trên sẽ góp phần xây dựng giai cấp công nhân ngày càng tiên tiến, hiện đại, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế hiện nay.

TS. Nguyễn Đức Nhuận

Viện Xây dựng Đảng,

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh